Free bilingual books

Klassenkampf in Frankreich
Karl Marx
(1850)

Downloading books is available only for authorized users


Downloading books is available only for authorized users

Klassekampene i Frankrig As lutas de classes na França
II. Den 13. juni 1849II — O 13 de Junho de 1849
Den 25. februar 1848 havde givet Frankrig republikken, den 25. juni påtvang det revolutionen. Og revolutionen betød efter juni: omvæltning af det borgerlige samfund, mens det før februar havde betydet: omvæltning af statsformen.

Junikampen var blevet ledet af bourgeoisiets republikanske fraktion, og med sejren tilfaldt statsmagten nødvendigvis denne. Belejringstilstanden lagde modstandsløst det kneblede Paris for dets fødder, og i provinsen herskede en moralsk belejringstilstand, bourgeoisiets truende brutale sejrsovermod og bøndernes uhæmmede ejendomsfanatisme. – Nedefra var der altså ingen fare!

Samtidig med arbejdernes revolutionære kraft brød også de demokratiske republikaneres politiske indflydelse sammen, dvs. republikanere efter småborgerskabets smag, repræsenteret i eksekutivkommissionen af Ledru-Rollin, i den konstituerende nationalforsamling af partiet Bjerget, i pressen af »Reforme«. I fællesskab med bourgeoisrepublikanerne havde de den 16. april konspireret mod proletariatet, i juni-dagene havde de sammen med dem bekæmpet proletariatet. Således sprængte de selv det grundlag, hvorpå deres parti gjorde sig gældende som en magt, thi småborgerskabet kan kun opretholde en revolutionær stilling overfor bourgeoisiet, så længe proletariatet står bag det. Nu blev de afmønstret. Den skinalliance, som man modstræbende og tilbageholdende havde indgået med dem i den provisoriske regerings og eksekutivkommissionens periode, blev åbent brudt af bourgeoisrepublikanerne. Forsmået og tilbagevist som forbundsfæller sank de ned til at være underordnede drabanter for de trefarvede republikanere, som de ikke kunne afvinde nogen indrømmelser, men hvis herredømme de måtte understøtte, hver gang disse, og med dem republikken, syntes bragt i fare af de antirepublikanske bourgeoisfraktioner. Disse fraktioner endelig, orleanister og legitimister, udgjorde fra første færd en minoritet i den konstituerende nationalforsamling. Før junidagene vovede de kun at reagere under den borgerlige republikdanismens maske; da junisejren lod et øjeblik hele det borgerlige Frankrig hilse Cavaignac som sin frelser, og da det antirepublikanske parti kort tid efter junidagene igen optrådte selvstændigt, tillod militærdiktaturet og belejringstilstanden i Paris det kun at vifte meget frygtsomt og forsigtigt med følehornene.

Siden 1830 havde den bourgeoisrepublikanske fraktion, med sine forfattere og ordførere, sine talenter og stræbere, sine deputerede, generaler, bankierer og advokater grupperet sig om en pariseravis, om »National«. Den havde sine aflæggeraviser i provinsen. Kliken omkring »National«, det var den trefarvede republiks dynasti. Den bemægtigede sig straks alle store statsposter, ministerierne, politi-præfekturet, postdirektoratet, præfektstillingerne og de højere officersposter i hæren, som var blevet ledige. I spidsen for den udøvende magt stod dens general, Cavaignac; dens chefredaktør, Marrast, blev den konstituerende nationalforsamlings permanente præsident. I. sine saloner modtog han tillige som ceremonimester den honnette republiks gæster.

Selv revolutionære franske forfattere har på grund af en slags ærefrygt for den republikanske tradition befæstet den fejltagelse, at det var royalisterne, der herskede i den konstituerende nationalforsamling. Den konstituerende forsamling vedblev tværtimod siden julidagene udelukkende at være bourgeoisrepublikanismens repræsentant, og jo mere de trefarvede republikaneres indflydelse udenfor forsamlingen brød sammen, desto mere bestemt viste den sig fra denne side. Gjaldt det om at hævde den borgerlige republiks form; så rådede den over de demokratiske republikaneres stemmer; gjaldt det dens indhold, så adskilte end ikke udtryksmåden den længere fra de royalistiske bourgeoisfraktioner, thi bourgeoisiets interesser, de materielle betingelser for dets klasseherredømme og klasseudbytning, udgør netop den borgerlige republiks indhold.

Altså ikke royalismen, men bourgeoisrepublikanismen virkeliggjordes i denne konstituerende forsamlings liv og gerninger, denne forsamling, som til syvende og sidst hverken døde eller blev slået ihjel, men som rådnede op.

Under hele dens herredømme, så længe den gav sin galaforestilling fremme i rampelyset, opførtes der i scenens baggrund en uafbrudt offerfest – standretternes vedvarende domfældelse af de fangne junioprørere, eller deres deportation uden dom. Den konstituerende forsamling havde takt nok til at indrømme, at den i junioprørerne ikke henrettede forbrydere, men udryddede fjender.

Den konstituerende nationalforsamlings første handling var at nedsætte en undersøgelseskommission vedrørende begivenhederne i juni og den 15. maj og vedrørende de socialistiske og demokratiske partilederes deltagelse i disse dage. Undersøgelsen var rettet direkte mod Louis Blanc, Ledru-Rollin og Caussidiere. Bourgeoisrepublikanerne brændte af utålmodighed efter at skaffe sig af med disse rivaler. Som redskab til udførelse af deres hævn kunne de ikke vælge noget mere passende subjekt end hr. Odilon Barrot, den tidligere fører for den dynastiske opposition, den legemliggjorte liberalisme, det opblæste nul, den grundige flovmand, som ikke blot havde et dynasti at hævne, men endog skulle kræve de revolutionære til regnskab for, at han var gået glip af posten som ministerpræsident. En sikker garanti for hans ubønhørlighed. Denne Barrot udnævntes altså til præsident for undersøgelseskommissionen, og han konstruerede en fuldstændig proces mod Februarrevolutionen, der blev sammenfattet således: 17. marts demonstration, 16. april komplot, 15. maj attentat, 23. juni borgerkrig. Hvorfor udstrakte han ikke sine lærde og kriminalistiske forskninger til den 24. februar? »Journal des Debats« [15] svarede: Den 24. februar, det er Roms grundlæggelse. Staternes udspring fortaber sig i en myte, som man kan tro på, men som ikke må diskuteres. Louis Blanc og Caussidiere blev prisgivet domstolene. Nationalforsamlingen fuldstændiggjorde det arbejde med sin egen udrensning, som den var begyndt på den 15. maj.

Den plan til kapitalbeskatning – i form af en prioritetsskat – som den provisoriske regering havde udkastet og Goudchaux tog op igen, blev forkastet af den konstituerende forsamling; den lov, som indskrænkede arbejdstiden til 10 timer, afskaffedes, gældsfængsel indførtes på ny, den store del af den franske befolkning, som hverken kan læse eller skrive, blev afskåret fra at blive nævninge. Hvorfor ikke også fra at udøve stemmeretten? Der blev igen indført kautionsdepositum for aviserne, foreningsretten blev indskrænket.

Men i deres iver efter at genskabe de gamle garantier for de gamle borgerlige forhold og udviske ethvert spor, som revolutionsbølgerne havde efterladt, stødte bourgeoisrepublikanerne på en modstand, som manede en uventet fare frem.

Ingen havde i junidagene kæmpet mere fanatisk for at r edde ejendomsretten og genoprette krediten end Paris’ småborgere – cafeværter, restauratører, gæstgivere, småkøbmænd, kræmmere, håndværkere etc. Småhandelen havde taget sig sammen og var marcheret mod barrikaderne for at få den cirkulation i gang, som fra gaden fører ind i butikken. Men bag barrikaden stod småhandelens kunder og debitorer, foran barrikaden kreditorerne. Og da barrikaderne var brudt ned og arbejderne knust og de handlende sejrsberuste styrtede tilbage til deres butikker, fandt de indgangen barrikaderet af en ejendommens redningsmand, en officiel agent for krediten, som holdt truselsbreve ud mod dem: Forfalden veksel! Forfalden husleje! Forfaldet gældsbrev! Forfalden butik! Forfalden butiksejer!

Ejendommens redning! Men huset, de beboede, var ikke deres ejendom, butikken, de passede, var ikke deres ejendom, varerne, de handlede med, var ikke deres ejendom. Hverken deres forretning eller den tallerken, de spiste af, eller den seng, de sov i, tilhørte dem mere. Hvad dem angik, gjaldt det netop om at redde denne ejendom til fordel for husejeren, som havde lejet huset ud, for bankieren, som havde diskonteret vekselen, for kapitalisten, som havde givet de kontante lån, for fabrikanten, som havde betroet disse kræmmere varerne til salg, for grossereren, som havde givet disse håndværkere råstofferne på kredit. K,editens genoprettelse! Men krediten, som igen var kommet til hægterne, viste sig netop som en levende og nidkær gud ved at jage den insolvente skyldner bort fra hans fire vægge, med kone og barn, prisgive hans skinejendom til kapitalen og kaste ham selv i det gældsfængsel, som igen havde rejst sig truende over junioprørernes lig.

Småborgerne indså med rædsel, at de modstandsløst havde udleveret sig selv til deres kreditorer, idet de havde slået arbejderne ned. Deres bankerot, der siden februar var trukket kronisk i langdrag og tilsyneladende var blevet ignoreret, blev efter juni åbent erklæret.

Deres nominelle ejendom havde man ladet urørt, sålænge det gjaldt om at drive dem ud på kamppladsen i ejendommens navn. Nu, efter at det store mellemværende med proletariatet var bragt i orden, kunne også den lille affære med kræmmeren igen bringes i orden. i Paris androg mængden af forfaldne papirer over 21 millioner francs, i provinserne over 11 millioner. Indehaverne af mere end 7000 forretninger i Paris havde ikke betalt deres leje siden februar.

Mens nationalforsamlingen lod foretage en undersøgelse af den politiske skyld lige tilbage til februar, så forlangte nu småborgerne på deres side en undersøgelse af de borgerlige gældsposter indtil den 24. februar. De samledes i store mængder i børshallen og fordrede truende, at enhver købmand, som kunne påvise, at han kun var gået fallit på grund af den stagnation, revolutionen havde fremkaldt, og at hans forretning stod godt den 24. februar, skulle have betalingsterminen forlænget ved handelsretlig dom, og at kreditoren skulle have pligt til at likvidere sin fordring mod en rimelig procentbetaling. Dette spørgsmål blev behandlet i nationalforsamlingen som et lovforslag om »mindelige ordninger. Forsamlingen vaklede; da fik den pludselig at vide, at tusinder af oprørernes kvinder og børn samtidig ved Porte St. Denis forberedte et andragende om amnesti.

Ansigt til ansigt med det genopstandne junispøgelse kom småborgerne til at skælve, og forsamlingen genvandt sin ubønhørlighed. De foreslåede mindelige ordninger mellem kreditor og debitor blev forkastet på de afgørende punkter.

Efter at bourgeoisiets republikanske repræsentanter forlængst havde stødt de demokratiske repræsentanter for småborgerne fra sig i nationalforsamlingen, fik dette parlamentariske brud altså sin borgerlige, reelle økonomiske betydning, idet småborgerne, skyldnerne, blev prisgivet bourgeoisiet, kreditorerne. En stor del af dem blev fuldstændig ruineret, og det blev kun tilladt de øvrige at føre forretningen videre på betingelser, som gjorde dem til kapitalens ubetingede livegne. Den 22. august 1848 forkastede nationalforsamlingen de mindelige ordninger; den 19. september 1848, midt under belejringstilstanden, blev prins Louis Bonaparte og fangen fra Vincennes, kommunisten Raspail, valgt som repræsentanter for Paris. Bourgeoisiet valgte derimod ågerkarlen og orleanisten Fould. Altså fra alle sider på een gang en åben krigserklæring mod den konstituerende nationalforsamling, mod bourgeoisrepublikanismen, mod Cavaignac.

Man behæver ikke nærmere at udrede, hvorledes de parisiske småborgeres massebankerot fik virkninger langt udover kredsen af de umiddelbart ramte og endnu engang måtte tyste den borgerlige vareomsætning, mens statsunderskuddet på grund af omkostninger ved juniopstanden igen svulmede op; og hvorledes statsindtægterne bestandig sank på grund af den hæmmede produktion, det indskrænkede forbrug og den aftagende indførsel. Cavaignav og nationalforsamlingen kunne ikke tage deres tilflugt til noget andet middel end et nyt lån, som trykkede dem endnu dybere ind under finansaristokratiets åg.

Havde småborgerne hostet bankerotten og tvangsauktionen som junisejrens frugt, så fik Cavaignacs landsknægte, mobilgardisterne, deres løn i skøgernes bløde arme og modtog som »samfundets unge redningsmænd« al mulig hyldest i Marrasts saloner, den trefarvede fanes ridder, som samtidig spillede den honette republiks Amfitryon [16] og troubadour. Imidlertid forbitredes hæren over mobilgardens sociale begunstigelse og ulige højere sold, og samtidig forsvandt alle de nationale illusioner, hvormed bourgeoisrepublikanismen gennem sin avis »National« under Louis Philippe havde forstået at knytte en del af hæren og bondeklassen til sig. Den mæglerrolle, som Cavaignac og nationalforsamlingen spillede i Norditalien, ved i fællesskab med England at forråde landet til Østrig – denne ene dag ved magten ødelagde resultaterne af »National«s atten år i opposition. Ingen regering var mindre national end »National«s, ingen mere afhængig af England, skønt den under Louis Philippe havde levet af daglig at omskrive Catos valgsprog: Carthaginem esse delendam [17] ingen var mere underdanig overfor den hellige alliance, skønt den af en Guizot havde forlangt, at Wienertraktaten skulle sønderrives. Historiens ironi gjorde Bastide, den forhenværende redaktør af »National«s udenrigspolitik, til minister for Frankrigs udenrigspolitik, så han med hver af sine depecher måtte gendrive hver af sine artikler.

Et øjeblik havde hæren og bondeklassen troet, at militærdiktaturet ville sætte krigen udadtil og »la gloire«, berømmelsen, på Frankrigs dagsorden. Men Cavaignac, det var ikke sablens diktatur over det borgerlige samfund, det var bourgeoisiets diktatur ved hjælp af sablen. En soldat behøvedes nu kun i rollen som gendarm. Under den antirepublikanske resignations strenge træk skjulte Cavaignac den flove underkastelse under sit borgerlige embedes ydmygende betingelser. L'argent n'a pas de maitre! Pengene har ikke nogen herre! Dette tredjestandens gamle valgsprog idealiserede han og overhovedet den konstituerende forsamling, idet de oversatte det til det politiske sprog: Bourgeoisiet har ingen konge, den sande form for dets herredømme er republikken.

Og at udarbejde denne form, at udfærdige en republikansk forfatning, deri bestod den konstituerende nationalforsamlings »store organiske værk«. Omdøbningen af den kristne kalender til en republikansk, af den hellige Bartholomæus til den hellige Robespierre ændrer ikke mere ved vind og vejr, end denne forfatning forandrede eller skulle forandre ved det borgerlige samfund. Hvor den gik videre end til kostymeforandring, førte den blot forhåndenværende kendsgerninger til protokols. Således registrerede den højtideligt den kendsgerning, der hed republik, den kendsgerning, der hed almindelig valgret, og den kendsgerning, at der var en eneste suveræn nationalforsamling i stedet for de to begrænsede konstitutionelle kamre. Således registrerede og lovfæstede den Cavaignacs diktatur som en kendsgerning, idet den erstattede det faste, uansvarlige arvekongedømme med et bevægeligt, ansvarligt valgkongedømme, med et fireårigt præsidentskab. Således undlod den heller ikke at gøre en grundlovsbestemmelse ud af den overordentlige magt, som nationalforsamlingen efter rædslerne den 15. maj og den 25. juni havde været så forsynlig at udstyre sin præsident med for at værne om sin egen sikkerhed. Resten af forfatningen var et arbejde af sproglig art. De royalistiske etiketter blev revet af det gamle monarkis maskineri og republikansk klæbet på stedet. Marrast, forhen »National«s chefredaktør, nu forfatningens chefredaktør løste ikke uden talent den akademiske opgave.

Den konstituerende forsamling lignede hin embedsmand i Chile, som ville regulere grundejendomsforholdene fastere ved en matrikelmåling i samme øjeblik, som den underjordiske torden allerede havde varslet det vulkanske udbrud, der skulle slynge selve jorden væk under fødderne på ham. Mens den i teorien udpenslede de former, hvori bourgeoisiets herredømme blev udtrykt republikansk, hævdede den sig i virkeligheden kun ved at tilsidesætte alle formler, ved magt uden omsvøb, ved belejringstilstand. To dage før den begyndte sit forfatningsarbejde, proklamerede den belejringstilstandens forlængelse. Tidligere blev forfatninger skabt og vedtaget, når den sociale omvæltningsproces var nået til et hvilepunkt, når de nydannede klasseforhold havde fæstnet sig og de kæmpende fraktioner indenfor den herskende klasse tyede til et kompromis, der tillod dem at fortsætte kampen indbyrdes og samtidig udelukke den udmattede folkemasse fra at deltage i den. Denne forfatning fastslog derimod ikke nogen social revolution, den fastslog det gamle samfunds øjeblikkelige sejr over revolutionen.

I det første forfatningsudkast, affattet før junidagene, fandtes endnu »le droit au travail«, retten til arbejde, den første ubehjælpsomme formel, hvori proletariatets revolutionære krav sammenfattes. Den blev forandret til le droit a l'assistance, retten til offentlig understøttelse, og hvilken moderne stat underholder ikke i den ene eller den anden form sine fattige? Retten til arbejde er i borgerlig betydning en meningsløshed, et ynkeligt, fromt ønske; men bag retten til arbejde ligger magten over kapitalen, Bag magten over kapitalen overtagelsen af produktionsmidlerne, deres underkastelse under den forenede arbejderklasse, altså afskaffelsen af lønarbejdet, af kapitalen og af deres indbyrdes forhold. Bag »retten til arbejde« stod juniopstanden. Den konstituerende forsamling, som faktisk stillede det revolutionære proletariat hors la loi, udenfor loven, måtte principielt kaste dettes formel ud af konstitutionen, lovenes lov, og lyse »retten til arbejde« i band. Men den blev ikke stående her. Ligesom Platon bandlyste digterne fra sin republik, således bandlyste den konstituerende forsamling for evig tid fra sin republik – den progressive beskatning. Og den progressive beskatning er ikke blot en borgerlig forholdsregel, som kan gennemføres indenfor de bestående produktionsforhold i større eller mindre målestok; den var det eneste middel til at binde det borgerlige samfunds mellemlag til den »honette« republik, til at reducere statsgælden, til at holde bourgeoisiets antirepublikanske majoritet i skak.

Ved at forkaste de mindelige ordninger, havde de trefarvede republikanere faktisk udleveret småborgerskabet til bourgeoisiet. Dette enkelte faktum ophøjede de til princip ved lovbestemmelsen om forbud mod progressiv skat. De satte den borgerlige reform på lige fod med den proletariske revolution. Men hvilken klasse blev så tilbage som støttepunkt for deres republik? Storbourgeoisiet. Og det var som helhed antirepublikansk. Når det udnyttede »National«s republikanere til at befæste de gamle økonomiske forhold på ny, så havde det på den anden side i sinde at udnytte de på ny befæstede samfundsforhold til at genoprette de politiske former, som svarede til dem. Allerede i begyndelsen af oktober så Cavaignac sig tvunget til at gøre Dufaure og Vivien, tidligere ministre under Louis Philippe, til ministre i republikken, hvor meget de hovedløse puritanere i hans eget parti end knurrede og skældte.

Mens den trefarvede forfatning forkastede ethvert kompromis med småborgerskabet og ikke forstod at binde noget nyt samfundselement til den ny statsform, skyndte den sig derimod med at give et korps, hvori den gamle stat fandt sine mest indædte og fanatiske forsvarere, den traditionelle urørlighed tilbage. Den ophøjede dommernes uafsættelse som var blevet truet af den provisoriske regering, til konstituerende lov. Den ene konge, som den havde afsat, genopstod skarevis i disse legalitetens uafsættelige inkvisitorer.

Den franske presse har på mange måder gjort rede for modsigelserne i hr. Marrasts forfatning, f.eks. at der stod to suveræner ved siden af hinanden: nationalforsamlingen og præsidenten osv., osv.

Denne forfatnings hovedmodsigelse består imidlertid i følgende: ved hjælp af den almindelige valgret giver den politisk magt til de klasser, hvis sociale slaveri den skal forevige, proletariat, bønder og småborgere. Og den klasse, hvis gamle sociale magt den sanktionerer, bourgeoisiet, fratager den de politiske garantier for denne magt. Den presser bourgeoisiets politiske herredømme ind i demokratiske betingelser, som hvert øjeblik kan hjælpe de fjendtlige klasser til sejr og true selve grundlaget for det borgerlige samfund. Af den ene part forlanger den, at de ikke går videre fra den politiske frigørelse til den sociale, af den anden, at de ikke går tilbage fra den sociale restauration til den politiske.

Disse modsigelser interesserede ikke bourgeoisrepublikanerne synderligt. I samme grad, som de ophørte at være uundværlige, – og uundværlige var de kun som det gamle samfunds forkæmpere mod det revolutionære proletariat -, få uger efter deres sejr, sank de fra at være et parti ned til at være en klike. Og forfatningen, den behandlede de som en stor intri ge. Hvad der skulle stadfæstes ved den, var først og fremmest klikens herredømme. Præsidenten skulle være den forlængede Cavaignac; den lovgivende forsamling en forlænget konstituerende forsamling. Folkemassernes politiske magt håbede de at kunne reducere til at være en skinmagt, og denne skinmagt håbede de selv at kunne manøvrere så meget med, at de fortsat kunne stille bourgeoisiets majoritet overfor junidagenes dilemma: »National«s rige eller anarkiets rige«.

Forfatningsværket påbegyndtes den 4. september og afsluttedes den 23. oktober. Den 2. september havde den konstituerende forsamling besluttet ikke at opløse sig, før de organiske love, der skulle supplere forfatningen, var udstedt. Ikke desto mindre besluttede den sig nu til at lade sit eget afkom, præsidenten, komme ud i livet allerede den 10. december, længe før dens egen livsbanes kredsløb var sluttet. Så sikker var den på, at denne forfatnings homunkulus ville optræde som sin moders gode søn. For alle tilfældes skyld var den bestemmelse truffet, at hvis ingen af kandidaterne fik to millioner stemmer, skulle valget gå over fra nationen til den konstituerende forsamling.

Frugtesløse forholdsregler! Forfatningens første virkedag blev den konstituerende forsamlings sidste dag ved magten. I valgurnens dyb ventede dens dødsdom. Den søgte »moderens søn«, men den fandt »onkelens nevø«. Saul Cavaignac opnåede en million stemmer, men David Napoleon opnåede seks millioner. Seksfold var Saul Cavaignac slået.

Den 10. december 1848 var bondeopstandens dag. Først fra denne dag begyndte februar for de franske bønder. Den figur, der udtrykte deres indtræden i den revolutionære bevægelse, ubehjælpsom-forslagen, skurkagtig-naiv, tølperagtig-sublim, en udspekuleret overtro, en patetisk farce, en genialt tåbelig anakronisme, en verdenshistorisk uglespil, en hieroglyf, som den civiliserede forstand ikke kunne tyde – denne figur bar umiskendeligt den klasses fysiognomi, som repræsenterer barbariet indenfor civilisationen. Republikken havde meldt sig hos bønderne , med pantefogeden, de meldte sig hos republikken med kejseren. Napoleon var den eneste mand, hvori den i 1789 nydannede bondeklasses interesser og fantasi havde fundet sig et fuldgyldigt udtryk. Ved at skrive hans navn på republikkens facade erklærede den udadtil krig og indadtil kamp for sine klasseinteresser. Napoleon, det var for bønderne ikke en person, men et program. Med faner og klingende spil drog de til valgstederne under råbet: plus d'impots, å bas les riches, á bas la republikue, vive l'Empereur! Ikke flere skatter, ned med de rige, ned med republikken, kejseren leve! Bag kejseren lå bondekrigen skjult. Den republik, de nedstemte, det var de riges republik.

Den 10. december var bøndernes statskup, som styrtede den bestående regering. Og fra denne dag af, hvor de havde taget en regering fra Frankrig og givet Frankrig en anden regering, var deres øjne ufravendt rettet mod Paris. Efter at de et øjeblik havde været hovedpersonerne i det revolutionære drama, kunne de ikke mere trænges tilbage til korets dåd- og viljeløse rolle.

De øvrige klasser bidrog til at fuldstændiggøre bøndernes valgsejr. Napoleons valg, det betød for proletariatet, at Cavaignac blev afsat, at den konstituerende forsamling blev styrtet, at bourgeoisrepublikanis men blev afmønstret, at junisejren blev kasseret. For småborgerne var Napoleon debitorernes herredømme over kreditorerne. For bourgeoisiets flertal var Napoleons valg det åbne brud med den fraktion, som de et øjeblik måtte benytte sig af mod revolutionen, men som blev utålelig for dem, så snart den forsøgte at fæstne øjeblikkets stilling som forfatningsmæssig stilling. Napoleon i stedet for Cavaignac, der betød for dem monarki i stedet for republik, begyndelsen til en royalistisk restauration, et frygtsomt antydet Orleans, en lilje skjult under violet. [18] Hæren endelig stemte mod mobilgarden, mod fredsidyllen, for krigen, idet den stemte for Napoleon.

Sådan gik det til — som »Neue Rheinische Zeitungo udtrykte det —, at den enfoldigste mand i Frankrig fik den mangfoldigste betydning. Netop fordi han ingenting var, kunne han betyde alting, blot ikke sig selv. Si forskellige ting, navnet Napoleon end betød i de forskellige

klassers mund, så skrev alle med dette navn på deres fane: Ned med

»National«s parti, ned med Cavaignac, ned med den konstituerende forsamling, ned med bourgeoisrepublikken. Minister Dufaure erklærede det offentligt i den konstituerende forsamling: den 10. december er en ny 24. februar.

Småborgerskab og proletariat havde en blok stemt for Napoleon, for at stemme mod Cavaignac og for at rive den endelige afgørelse ud af den konstituerende forsamlings hånd ved at holde stemmerne samlet.

Imidlertid opstillede den mest fremskredne del af begge klasser sine egne kandidater. Napoleon var kollektivnavnet for alle mod bourgeoisrepublikken forbundne partier, Ledru-Rollin. og Raspail var egennavnene, det første for det demokratiske småborgerskab, det andet for det revolutionære proletariat. Stemmerne for Raspail skulle – erklærede proletarerne og deres socialistiske ordførere højt – være en ren og skær demonstration, skulle være ligeså mange protester mod ethvert præsidentskab, dvs. mod forfatningen selv, skulle være ligeså mange stemmer mod Ledru-Rollin, skulle være den første handling, hvorved, proletariatet som selvstændigt politisk parti sagde sig løs fra det demokratiske parti. Dette parti derimod – det demokratiske småborgerskab og dets parlamentariske repræsentant, Bjerget, – behandlede Ledru-Rolins kandidatur med al den alvor, som det højtideligt plejer at narre sig selv med. Dette var i øvrigt dets sidste forsøg på at opkaste sig til en selvstændig rolle overfor proletariatet. Ikke blot det republikanske bourgeoisparti, men også det demokratiske småborgerskab og dets Bjerg blev slået den 10. december.

Frankrig havde nu ved siden af et Bjerg en Napoleon, et bevis for, at de begge kun var livløse karikaturer af de store realiteter, hvis navne de bar. Louis Napoleon med kejserhatten og ørnen parodierede ikke den gamle Napoleon dårligere, end Bjerget med sine fraser, hentet fra 1793, og sine demagogiske armsving parodierede det oprindelige Bjerg. Den traditionelle overtro på 1793 blev således lagt af samtidig med den traditionelle overtro på Napoleon. Revolutionen ville først blive sig selv, når den fik sit eget, originale navn, og det kunne den først få, når den nye revolutionære klasse, industriproletariatet, var trådt dominerende i forgrunden. Man kan sige, at når den 10. december forbløffede Bjerget og fik det til at tvivle på sin egen forstand, så skyldtes det allerede det, at denne dag med en grov bondevits leende gjorde den gængse sammenligning med den gamle revolution uholdbar.

Den 20. december nedlagde Cavaignac sit embede, og den konstituerende forsamling proklamerede Louis Napoleon som republikkens præsident. Den 1 9. december, dens eneherredømmes sidste dag, forkastede den andragendet om amnesti for junioprørerne. At tilbagekalde dekretet af 27. juni, ved hvilket den uden lov og dom havde fordømt 15.000 oprørere til deportation, var det ikke det samme som at tage afstand fra selve junislaget?

Odilon Barrot, Louis Philippes sidste minister, blev Louis Napoleons første minister. Ligesom Louis Napoleon ikke daterede sit herredømme fra den io. december, men fra en senatsbeslutning af 1806, således fandt han en ministerpræsident, der ikke daterede sit ministerium fra den 20. december, men fra et kongeligt dekret af 24. februar. Som Louis Philippes legitime arving mildnede Louis Napoleon regeringsskiftet ved at bibeholde det gamle ministerium, som tilmed ikke havde fået tid til at slide sig op, fordi det ikke havde nået at træde ud i livet.

Førerne for de royalistiske bourgeoisfraktioner rådede ham til dette valg. Den gamle dynastiske oppositions anfører, som bevidstløst havde dannet overgangen til »National«s republikanere, var endda mere egnet til med fuld bevidsthed at danne overgangen fra bourgeoisrepublikken til monarkiet.

Odilon Barrot var leder af det eneste gamle oppositionsparti, der i stadig forgæves kamp om ministerporteføljen endnu ikke havde kompromitteret sig helt. I hurtig rækkefølge slyngede revolutionen alle de gamle oppositionspartier op på statens top, for at de ikke blot med deres handlinger, men også med frasen selv skulle fornægte og tilbagekalde deres gamle fraser, og for at de sluttelig, når de alle til hobe var forenet i et afskrækkende miskmask, af folket kunne blive kastet i historiens rakkerkule. Og ingen afsværgelse af tidligere standpunkter blev denne Barrot forskånet for, denne legemliggørelse af den borgerlige liberalisme, som gennem atten år havde skjult sin indre gemenhed og hulhed under en påtagen ydre værdighed. Når den altfor stikkende kontrast mellem nutidens tidsler og fortidens laurbær i enkelte øjeblikke forskrækkede ham selv, var et blik i spejlet nok til at give ham den ministerielle fatning og den menneskelige selvbeundring tilbage. Hvad der strålede ham i møde fra spejlet, var Guizot, som han altid havde misundt, og som altid havde kusket ham, selve Guizot, men Guizot med Odilons olympiske pande. Hvad han overså, var Midasørerne. [19]

Barrot fra 24. februar kom først til syne i Barrot fra 20. december. Til ham, orleanisten og voltairianeren, sluttede sig som kultusminister – legitimisten og jesuiten Falloux.

Få dage senere blev indenrigsministeriet overdraget til malthusianeren Leon Faucher. Retten, religionen, den politiske økonomi! Ministeriet Barrot omfattede alt dette og tillige en forening af legitimister og orleanister. Der manglede kun bonapartisten. Endnu skjulte Bonaparte sin lyst til rollen som Napoleon, thi Soulouque spillede endnu ikke Toussaint l'Ouverture.

»National«s parti blev straks sat ud af alle højere stillinger, som de havde sat sig fast i. Politipræfekturet, postdirektoratet, rigsadvokaturet, borgmesterembedet i Paris, alting blev besat med monarkiets gamle kreaturer. Legitimisten Changarnier fik den samlede overkommando over nationalgarden i Seinedepartementet, over mobilgarden og den første militærdivisions linjetropper; orleanisten Bugeaud blev udnævnt til øverstbefalende over alpehæren. Dette embedsmandsskifte vedvarede uafbrudt under Barrots regering. Hans ministeriums første handling var at genindsætte den gamle royalistiske administration. I et nu forvandledes den officielle skueplads kulisser, kostymer, sprog, skuespillere, figuranter, statister, sufflører, partiernes stilling, dramaets motiv, konfliktens indhold, hele situationen. Kun den forhistoriske konstituerende forsamling befandt sig stadig på sin plads. Men fra det øjeblik, da nationalforsamlingen havde installeret Bonaparte, da Bonaparte havde installeret Barrot og Barrot Changarnier, trådte Frankrig ud af den republikanske konstituerings periode og ind i den konstituerede republiks periode. Og hvad skulle man med den konstituerende forsamling i en konstitueret republik? Efter at jorden var blevet skabt, var der ikke andet at gøre for dens skaber end at flygte til himlen. Den konstituerende forsamling var besluttet på ikke at følge hans eksempel, nationalforsamlingen var det sidste tilflugtssted for bourgeoisrepublikanernes parti. Selvom ethvert holdepunkt i den udøvende magt var berøvet den, havde den så ikke den konstituerende almagt tilbage? Under alle omstændigheder at bevare den suveræne post, som den sad inde med, og herfra at tilbageerobre det tabte terræn, det var dens første tanke. Ministeriet Barrot skulle blot fortrænges med et ministerium »National«, så måtte det royalistiske personale straks rømme administrationspladserne, og det trefarvede personale kunne triumferende drage ind igen. Nationalforsamlingen besluttede at styrte ministeriet, og ministeriet selv bød en lejlighed til angreb, som den konstituerende forsamling ikke kunne have udtænkt bedre.

Man husker, at Louis Bonaparte for bønderne betød: Ikke flere skatter! Seks dage sad han på præsidentstolen, og den syvende dag, den 27. december, foreslog hans ministerium bibeholdelse af saltskatten, hvis afskaffelse den provisoriske regering havde dekreteret. Saltskatten deler med vinskatten det privilegium at være det gamle franske finanssystems syndebuk, især i landbefolkningens øjne. Ministeriet Barrot kunne ikke lægge bøndernes udkårne noget mere bidende epigram om sine vælgere i munden end disse ord: saltskattens genindførelse! Med saltskatten mistede Bonaparte sit revolutionære salt – bondeoprørets Napoleon svandt hen som et tågebillede, og der blev ikke andet tilbage end den store ubekendte i den royalistiske bourgeoisintrige. Og ikke uden hensigt gjorde ministeriet Barrot denne taktløse og dybt skuffende handling til præsidentens første regeringshandling.

Den konstituerende forsamling greb på sin side begærligt den dobbelte lejlighed til at styrte ministeriet og til at opkaste sig som forsvarer for bondeinteresserne overfor bøndernes udkårne. Den forkastede finansministerens forslag, reducerede saltskatten til en tredjedel af dens tidligere beløb, forøgede således et statsunderskud på 560 millioner med 6o millioner og afventede efter dette mistillidsvotum roligt ministeriets afgang. Så lidt havde den forstået af den nye verden, som omgav den, og af sin egen forandrede stilling. Bag ministeriet stod præsidenten, og bag præsidenten stod 6 millioner, som i valgurnen havde nedlagt ligeså mange mistillidsvota til den konstituerende forsamling. Den konstituerende forsamling gav nationen dens mistillidsvotum tilbage. En latterlig udveksling! Den glemte, at dens vota ikke længere var i kurs. Forkastelsen af saltskatten modnede kun Bonaparte og hans ministeriums beslutning om at »afslutte« den konstituerende forsamling. Den langvarige duel begyndte, som udfylder hele den sidste halvdel af den konstituerende forsamlings levetid. Den 29. januar, den 21. marts og den 8. maj er denne krises store dag, ligeså mange forløbere for den 13. juni.

Franskmændene, f. eks. Louis Blanc, har opfattet den 29. januar såd an, at på denne dag trådte en forfatningsmæssig modsætning frem modsætningen mellem den suveræne, uopløselige nationalforsamling, der var fremgået af den almindelige valgret, og en præsident, der efter ordlyden var ansvarlig overfor den, men i virkeligheden ikke blot også var godkendt ved den almindelige valgret og tilmed i sin person forenede alle de stemmer, som i nationalforsamlingen fordelte sig på de enkelte medlemmer og var splittet til hundrede sider, men yderligere havde den fulde rådighed over hele den udøvende magt, over hvilken nationalforsamlingen kun svævede som en moralsk magt. Denne fortolkning af den 29. januar forveksler den sproglige form, som kampen antager på talerstolen, i pressen og i klubberne, med kampens virkelige indhold. Louis Bonaparte overfor den konstituerende nationalforsamling, det var ikke den ene side af den forfatningsmæssige magt overfor den anden, det var ikke den udøvende magt overfor den lovgivende, det var den konstituerede bourgeoisrepublik selv overfor redskaberne til dens konstituering, overfor den revolutionære bourgeoisfraktions ærgærrige intriger og ideologiske fordringer, den fraktion, som havde grundlagt republikken og nu forbavset opdagede, at dens konstituerede republik så ud som et restaureret monarki, og nu med magt ville fastholde den konstituerende periode med dens betingelser, dens illusioner, dens sprog og dens personer og forhindre den modne bourgeoisrepublik i at træde frem i sin fuldstændige og karakteristiske udformning. Ligesom den konstituerende nationalforsamling repræsenterede Cavaignac, som var faldet tilbage til dens midte, således repræsenterede Napoleon den lovgivende nationalforsamling, dvs. den konstituerede bourgeoisrepubliks nationalforsamling, som endnu ikke var skilt fra ham.

Bonapartes valg kunne først få sin fortolkning, når det i stedet for det ene navn satte dettes mangesidede betydninger, når det gentog sig selv ved valget af den ny nationalforsamling. Den 10. december havde kasseret den gamles mandat. Hvad der gjorde front mod hinanden den 29. januar, var altså ikke præsidenten og nationalforsamlingen i en og samme republik, det var nationalforsamlingen for republikken, da den var ved at skabes, og præsidenten for republikken, da den var skabt, to magter, som legemliggjorde helt forskellige perioder i republikkens livsproces, det var bourgeoisiets lille republikanske fraktion, som alene kunne proklamere republikken, vriste den fra det revolutionære proletariat ved hjælp af gadekampen og rædselsherredømmet, og i forfatningen udforme dens ideale grundtræk, – og på den anden side bourgeoisiets royalistiske masse, som alene kunne herske i denne konstituerede bourgeoisrepublik, frigøre forfatningen for dens ideologiske klædebon og gennem sin lovgivning og administration virkeliggøre de uomgængelige forudsætninger for proletariatets underkuelse.

Det uvejr, som fik udløsning den 29. januar, havde samlet sine elementer i løbet af hele januar måned. Den konstituerende forsamling ville ved sit mistillidsvotum tvinge ministeriet Barrot til at gå af. Ministeriet Barrot foreslog derimod den konstituerende forsamling, at den skulle give sig selv et definitivt mistillidsvotum, vedtage sit selvmord, dekretere sin egen opløsning. Rateau, en af de mest ubetydelige deputerede, stillede på ministeriets befaling den 6. januar dette forslag til den konstituerende forsamling, den samme forsamling, som allerede i august havde besluttet ikke at opløse sig, før juni havde udgjort det revolutionære proletariats kampkræfter. Ligesom den konstituerende forsamlings eksekutivkommission rettede sit brutale angreb på nationalværkstederne, da den måtte gøre ende på proletariatets krav, der var blevet utålelige, således rettede Bonapartes ministerium sit angreb på mobilgarden, da det måtte gøre ende på den republikanske bourgeoisfraktions krav, der var blevet utålelige. Det forordnede mobilgardens opløsning. Den ene halvdel af den blev afskediget og kastet på gaden, den anden fik i stedet for den demokratiske organisation en monarkistisk, og dens sold blev sænket til den almindelige sold for linjetropperne. Mobilgarden var kommet i samme stilling som junioprørerne, og daglig bragte aviserne offentlige skriftemål, hvori de bekendte deres skyld fra juni og tryglede proletariatet om tilgivelse.

Og klubberne? Fra det øjeblik, da den konstituerende forsamling stemte imod Barrot og gennem ham gik imod præsidenten, gennem præsidenten gik imod den konstituerede bourgeoisrepublik, og gennem den konstituerede bourgeoisrepublik gik imod bourgeoisrepublikken overhovedet, skarede den nødvendigvis om sig alle februarrepublikkens konstituerende elementer, alle partier, som ville styrte den bestående republik og med magt føre den tilbage til den tidligere tilstand for at omforme den til en republik, som repræsenterede deres klasseinteresser og principper. Det skete var igen usket, den revolutionære bevægelses krystallisationer var igen blevet flydende, den republik, der blev kæmpet om, var igen februardagenes ubestemte republik, som hvert parti forstod på sin måde. Partierne indtog et øjeblik igen deres gamle februarstillinger uden at dele februarillusionerne. »National«s trefarvede republikanere støttede sig igen til »Reforme«s demokratiske republikanere og skubbede dem frem som forkæmpere i den parlamentariske kamp. De demokratiske republikanere støttede sig igen til de socialistiske republikanere – den 27. februar forkyndte et offentligt manifest deres forsoning og forening – og forberedte i klubberne baggrunden for et oprør. Den ministerielle presse behandlede med rette »Nationale«s trefarvede republikanere som genopstandne junioprørere. For at hævde sig i spidsen for bourgeoisrepublikken satte de selve bourgeoisrepublikken på spil. Den 26. januar foreslog minister rancher en lov om foreningsretten, hvis første paragraf lød: »Klubberne forbydes«. Han anmodede om at sætte dette lovforslag til behandling med det samme som en hastesag. Den konstituerende forsamling forkastede denne anmodning, og den 27. januar indgav Ledru-Rollin et andragende med 230 underskrifter om, at ministeriet blev sat under anklage grundet på krænkelse af forfatningen. At sætte ministeriet under anklage i et øjeblik, hvor en sådan handling betød en taktløs afsløring af dommerens afmagt, nemlig kammermajoritetens, eller betød anklagerens afmægtige protest mod selve denne majoritet, det var den store revolutionære trumf, som det sildefødte Bjerg siden da spillede ud på ethvert af krisens højdepunkter. Stakkels Bjerg, trykket ihjel under den knugende vægt af sit eget navn!

Blanqui, Barbes, Raspail osv. havde den 15. maj forsøgt at sprænge den konstituerende forsamling, idet de trængte ind i dens mødesal i spidsen for pariserproletariatet. Barrot beredte den samme forsamling en moralsk 15. maj, idet han ville diktere dens selvopløsning og lukke mødesalen. Den samme forsamling havde overdraget Barrot at lede undersøgelsen mod de anklagede fra maj, og nu, i det øjeblik, hvor han stod overfor den som en royalistisk Blanqui, hvor den overfor ham søgte sine allierede i klubberne, hos det revolutionære proletariat, i Blanquis parti, – i dette øjeblik pinte den ubønhørlige Barrot forsamlingen med sit forslag om, at fangerne fra maj skulle unddrages nævningedomstolene og stilles for overretten, la haute cour, som »National«s parti havde opfundet. Mærkværdigt, hvordan den paniske angst for en ministerportefølje kunne få pointer, der var en Beaumarchais værdige, til at springe ud af en Barrots hoved! Nationalforsamlingen vedtog efter langvarig vaklen hans forslag. Overfor attentatfolkene fra maj fik den sin normale karakter tilbage.

Hvis den konstituerende forsamling overfor præsidenten og ministrene blev ansporet til oprør, så blev præsidenten og ministeriet overfor den konstituerende forsamling ansporet til statskup, thi de besad ikke noget lovligt middel til at opløse den. Men den konstituerende forsamling var forfatningens moder, og forfatningen var præsidentens moder. Foretog præsidenten et statskup, sønderrev han forfatningen og forskertsede sin republikanske retshjemmel. Han måtte da trække den kejserlige retshjemmel frem; men den kejserlige retshjemmel vakte den orleanistiske til live, og begge blegnede overfor den legitimistiske retshjemmel. Den legale republiks undergang kunne kun vippe dens yderste modpol i vejret, det legitimistiske monarki, på et tidspunkt, hvor det orleanistiske parti kun var de besejrede fra februar og Bonaparte kun sejrherren fra 10. december, og hvor begge overfor den republikanske usurpation kun kunne fremholde deres ligeledes usurperede monarkiske hjemmel. Legitimisterne var sig øjeblikkets gunst bevidst, de konspirerede ved højlys dag. I general Changarnier kunne de håbe på at finde deres Monk. [20] Det hvide monarkis komme forkyndtes lige så åbenlyst i deres klubber som den røde republiks i de proletariske.

Ved en heldigt undertrykt revolte ville ministeriet være reddet fra alle vanskeligheder. »Legaliteten dræber os«, råbte Odilon Barrot. En revolte ville, under henvisning til det offentliges vel, have tilladt at opløse den konstituerende forsamling, at bryde forfatningen i forfatningens egen interesse. Odilon Barrots brutale optræden i nationalforsamlingen, forslaget om opløsning af klubberne, den megen ståhej omkring afsættelsen af 50 »trefarvede« præfekter og indsættelsen af royalister, opløsningen af mobilgarden, Changarniers dårlige behandling af dens førere, genindsættelsen af professor Lherminier, som allerede var blevet umulig under Guizot, tolereringen af de legitimistiske pralerier – det var altsummen provokationer til revolte. Men revolten rørte ikke på sig. Den ventede på et signal fra den konstituerende forsamling og ikke fra ministeriet.

Endelig kom den 29. januar, den dag på hvilken afgørelsen skulle træffes angående Mathieus (de la Dromes) krav om ubetinget forkastelse af Rateaus forslag. Legitimister, orleanister, bonapartister, mobilgarden, Bjerget, klubberne, alle konspirerede de på denne dag, hver af dem lige så meget mod den foregivne fjende som mod de foregivne forbundsfæller. Bonaparte mønstrede højt til hest en del af tropperne på Concordepladsen, Changarnier muntrede sig med et opbud af strategiske manøvrer, den konstituerende forsamling fandt sin forsamlingsbygning besat af militær. Forsamlingen, midtpunktet for alle krydsende forhåbninger, ængstelser, forventninger, gæringer, spændinger og sammensværgelser, denne forsamling med sit løvemod vaklede ikke et eneste øjeblik, da den trådte i nærmere berøring med verdensånden end ellers. Den lignede hin stridsmand, der ikke blot var bange for at bruge sine egne våben, men også følte sig forpligtet til at holde modstanderens våben i orden. Med dødsforagt underskrev den sin egen dødsdom og forkastede den ubetingede forkastelse af Rateaus forslag. Den var selv i belejringstilstand, og så satte den grænser for sin konstituerende virksomhed, hvis nødvendige ramme belejringstilstanden i Paris havde været. Den hævnede sig på en måde, som var den værdig, idet den dagen efter dekreterede en undersøgelse af den skræk, som ministeriet havde jaget den i livet den 29. januar. Bjerget godtgjorde sin mangel på revolutionær energi og politisk forstand, idet det af »National«s parti lod sig bruge som udråber i denne store intrigekomedie. »National«s parti havde gjort det sidste forsøg på i den konstituerede republik at fastholde det monopol på herredømmet, som partiet havde besiddet under bourgeoisrepublikkens tilblivelsesperiode. Det: var slået fejl.

Drejede det sig i januarkrisen om den konstituerende forsamlings eksistens, så drejede det sig i krisen den 21. marts om forfatningens eksistens; dengang om nationalpartiets personer, nu om dets ideal. Det er ikke nødvendigt at antyde, at de honnette republikanere solgte deres højtravende ideologi billigere end den verdslige nydelse af regerings-magten.

Den 21. marts stod Fauchers lovforslag mod foreningsretten på nationalforsamlingens dagsorden: forbudet mod klubberne. Forfatningens artikels garanterer alle franskmænd ret til at danne foreninger. Forbudet mod klubberne var altså et utvetydigt brud på forfatningen, og den konstituerende forsamling skulle selv kanonisere, at dens helgener blev skændet. Men klubberne, – det var det revolutionære proletariats samlingspunkter, dets konspirationssteder. Nationalforsamlingen selv havde forbudt arbejderne at slutte sig sammen mod deres bourgeois'er. Og klubberne, hvad var de andet end en sammenslutning af hele arbejderklassen mod hele bourgeoisklassen, dannelsen af en arbejderstat mod bourgeoisstaten? Var de ikke ligeså mange konstituerende forsamlinger for proletariatet og ligeså mange kampberedte hærafdelinger for oprøret? Hvad forfatningen frem for alt skulle stadfæste, det var bourgeoisiets herredømme. Forfatningen kunne altså åbenbart ved foreningsret kun sigte til sådanne foreninger, som var i overensstemmelse med bourgeoisiets herredømme, dvs. med den borgerlige orden. Selvom den af teoretisk velanstændighed udtrykte sig i almindelige vendinger, var så ikke regeringen og nationalforsamlingen til for at fortolke den og anvende den i det specielle tilfælde? Og når klubberne faktisk var forbudt i republikkens urperiode på grund af belejringstilstanden, måtte de så ikke i den ordnede, konstituerede republik forbydes ved lov? De trefarvede republikanere havde ikke andet at sætte op mod denne prosaiske fortolkning af forfatningen end forfatningens højtravende fraser. En del af dem, Pagnerre, Duclerc osv. stemte for ministeriet og skaffede det således majoriteten. Den anden del, med ærkeenglen Cavaignac og kirkefaderen Marrast i spidsen, trak sig, efter at paragraffen om forbudet mod klubberne var gået igennem, sammen med Ledru-Rollin og Bjerget tilbage til et særligt udvalgs-værelse – »og rådslog«. Nationalforsamlingen var lammet, den havde ikke mere et beslutningsdygtigt stemmetal. I rette øjeblik kom hr. Mieux i udvalgsværelset i tanker om, at herfra førte vejen direkte ud på gaden, og at man ikke mere skrev februar 1848, men marts 1849. »National«s parti var således pludseligt blevet klogere og vendte tilbage til nationalforsamlingens mødesal, og bagefter det kom Bjerget, der endnu engang stod som dummepeter. Bjerget plagedes stadig af revolutionære lyster, men ligeså vedholdende tragtede det efter forfatningsmæssige udveje og følte sig altid mere hjemme bag bourgeois-republikanerne end foran det revolutionære proletariat. Dermed var komedien ude. Den konstituerende forsamling selv havde dekreteret, at krænkelsen af forfatningens ordlyd var den eneste rette udlægning af dens mening.

Der var nu kun et punkt tilbage, som skulle bringes i orden, den konstituerede republiks forhold til den europæiske revolution, dens udenrigspolitik. Den 8. maj 1849 herskede der en usædvanlig ophidselse i den konstituerende forsamling, hvis levetid skulle udløbe om få dage. Den franske hærs angreb på Rom, det nederlag, romerne tilføjede den, dens politiske nederdrægtighed og dens militære blamage, den franske republiks snigmord på den italienske republik, den anden Bonapartes første italienske felttog stod på dagsordenen. Bjerget havde endnu engang spillet sin store trumf ud, Ledru-Rollin havde på præsidentens bord lagt det uundgåelige anklageskrift mod ministeriet og denne gang også mod Bonaparte for krænkelse af forfatningen.

Den 8. majs motiv gentog sig senere som den 13. junis motiv. Lad os se på, hvad ekspeditionen til Rom betød.

Cavaignac havde allerede midt i november 1848 sendt en krigsflåde til Civita Vecchia for at beskytte paven, tage ham ombord og sejle ham til Frankrig. Paven skulle velsigne den honnette republik og sikre Cavaignacs valg til præsident. Sammen med paven ville Cavaignac få præsterne i sit net, med præsterne bønderne og med bønderne præsidentskabet. Samtidig med, at Cavaignacs ekspedition i første række var en valgreklame, var den en protest og en trussel mod revolutionen i Rom. Den indeholdt spirer til Frankrigs intervention til gunst for paven.

Denne intervention for paven sammen med Østrig og Neapel mod den romerske republik blev vedtaget i det første møde, som Bonapartes ministerråd afholdt den 23. december. Falloux i ministeriet, det betød paven i Rom, i pavens Rom. Bonaparte behøvede ikke mere paven for at blive bøndernes præsident, men han behøvede pavens bevarelse for at bevare bønderne som sine støtter. Deres lettroenhed havde gjort ham til præsident. Sammen med troen ville de miste lettroenheden, og med paven troen. Og hvad angår de allierede orleanister og legitimister, som herskede i Bonapartes navn, så måtte de jo, før kongemagten kunne genoprettes, have den magt genoprettet, som helliggør kongerne. Helt bortset fra deres royalisme: uden det gamle Rom, som var underkastet hans verdslige herredømme, ingen pave, uden pave ingen katolicisme, uden katolicisme ingen fransk religion, og hvad skulle der blive af det gamle franske samfund uden religion? Det pant, som bonden har i de himmelske marker, er en garanti for det pant, som bourgeois'en har i bondens marker. Den romerske revolution var altså et attentat på ejendommen, på den borgerlige ordning, ligeså frygteligt som junirevolutionen. Det genoprettede bourgeoisherredømme i Frankrig krævede genindførelse af det pavelige herredømme i Rom. Endelig slog man de franske revolutionæres allierede, når man slog de romerske revolutionære; de kontrarevolutionære klassers alliance i den konstituerede franske republik fik sit naturlige supplement i den franske republiks alliance med den hellige alliance, med Neapel og Østrig. Ministerrådsbeslutningen af 23. december var ikke nogen hemmelighed for den konstituerende forsamling. Allerede den 8. januar havde Ledru-Rollin interpelleret ministeriet desangående, ministeriet havde benægtet, og nationalforsamlingen var gået over til dagsordenen. Havde den tillid til ministeriets ord? Vi ved, at den tilbragte hele januar måned med at give det mistillidsvota. Men når det hørte til ministeriets rolle at lyve, hørte det til nationalforsamlingens rolle at foregive, at den troede på dets løgne, og dermed redde det republikanske skin.

Imidlertid var Piemont slået, Karl Albertvar gået af, den østrigske hær bankede på Frankrigs porte. Ledru-Rollin interpellerede heftigt. Ministeriet beviste, at det i Norditalien kun havde fortsat Cavaignacs politik og Cavaignac kun den provisoriske regerings politik, dvs. Ledru-Rollins. Denne gang høstede det endog et tillidsvotum fra nationalforsamlingen og blev bemyndiget til midlertidigt at besætte et passende punkt i Norditalien for således at give den fredelige forhandling med Østrig om det sardinske områdes urørlighed og det romerske spørgsmål et støttepunkt. Som bekendt afgøres Italiens skæbne på Norditaliens slagmarker. Derfor måtte man enten indrømme, at med Lombardiet og Piemont var Rom faldet, eller Frankrig måtte erklære Østrig og dermed den europæiske kontrarevolution krig. Anså nationalforsamlingen pludselig ministeriet Barrot for at være det gamle velfærdsudvalg? Eller sig selv for konventet? Hvorfor altså militærbesættelsen af et punkt i Norditalien? Man skjulte under dette gennemsigtige slør ekspeditionen mod Rom.

Den 14. april sejlede 14.000 mand under Oudinots kommando til Civita Vecchia, den 16. april bevilgede nationalforsamlingen ministeriet en kredit på 1.200.000 francs til tre måneders underhold af en interventionsflåde i Middelhavet. Således gav den ministeriet alle midler til at intervenere mod Rom, mens den foregav, at den lod det intervenere mod Østrig. Den så ikke, hvad ministeriet gjorde, den hørte kun, hvad det sagde. En sådan tro fandtes ikke i Israel, den konstituerende forsamling var kommet i den situation, at den ikke måtte vide, hvad den konstituerede republik måtte gøre.

Den 8. maj udspilledes endelig komediens sidste scene, den konstituerende forsamling opfordrede ministeriet til hurtige forholdsregler for at føre den italienske ekspedition tilbage til den opgave, den havde fået. Bonaparte indrykkede samme aften et brev i »Moniteur«, hvori han ydede Oudinot den største anerkendelse. Den 1. maj forkastede nationalforsamlingen anklagen mod den samme Bonaparte og hans ministerium. Og Bjerget, som i stedet for at sønderrive dette væv af svindel tager den parlamentariske komedie tragisk for selv at spille Fouquier Tinvilles rolle i den – røbede det ikke sit medfødte småborgerlige kalveskind under den lånte løvehud fra konventets dage!

Sidste halvdel af den konstituerende forsamlings levetid kan resumeres således: Den 29. januar indrømmer den, at de royalistiske bourgeoisfraktioner er de naturlige foresatte for den republik, den selv har konstitueret, den 21. marts, at forfatningens krænkelse er dens virkeliggørelse, og den 11. maj, at den bombastisk indvarslede passive alliance mellem den franske republik og folkenes frihedskamp betyder dens aktive alliance med den europæiske kontrarevolution.

Denne elendige forsamling trådte tilbage fra skuepladsen, efter at den kun to dage før sin et-års fødselsdag den 4. maj havde gjort sig den fornøjelse at forkaste andragendet om amnesti for junioprørerne. Magtesløs, dødelig forhadt af folket, stødt tilbage, mishandlet, med foragt kastet til side af bourgeoisiet, hvis værktøj den var, tvunget til i den anden halvdel af sin levetid at desavouere den første, berøvet sine republikanske illusioner, uden store gerninger i fortiden, uden forhåbninger til fremtiden, døende stykke for stykke i levende live, kunne den endnu kun galvanisere sit eget lig ved bestandigt at genkalde sig junisejren og gennemleve den i erindringen og hævde sig ved en stadig gentaget fordømmelse af det fordømte. En vampyr, der levede af junioprørernes blod!

Den efterlod et statsunderskud, som var forøget gennem udgifterne ved junioprøret, gennem saltskattens bortfald, gennem de skadeserstatninger, som den tildelte plantageejerne for ophævelsen af negerslaveriet, gennem omkostningerne til ekspeditionen mod Rom, gennem vinskattens bortfald, som den vedtog, da den lå i sine sidste krampetrækninger, ligesom en skadefro olding, der er lykkelig over at påbyrde sin glade arving en kompromitterende æresgæld.

Fra begyndelsen af marts var valgagitationen for den lovgivende naianal forsamling begyndt. To hovedgrupper stod overfor hinanden, ordenspartiet og det demokratisk-socialistiske eller rode parti; imellem dem stod forfatningsvennerne, et navn »National«s trefarvede republikanere havde taget for at kunne forestille et parti. Ordenspartiet dannedes umiddelbart efter junidagene; først efter at den ro. december havde tilladt det at skille sig af med »National«s klike, bourgeoisrepublikanerne, afsløredes hemmeligheden ved dets eksistens: orleanisternes og legitimisternes koalition i et parti. Bourgeoisklassen var spaltet i to store fraktioner, som skiftevis havde haft monopol på herredømmet, de store godsejere under det restaurerede monarki, finansaristokratiet og industribourgeoisiet under julimonarkiet. Bourbon var det kongelige navn for den overvejende indflydelse af den ene fraktions interesser. Orleans det kongelige navn for den overvejende indflydelse af den anden fraktions interesser – republikkens navnløse rige var det eneste, hvori begge fraktioner i ligeligt herredømme kunne hævde deres fælles klasseinteresser uden at opgive deres gensidige rivalitet. Når bourgeoisrepublikken ikke kunne være andet end den rene og fuldendte form for den samlede bourgeoisklasses herredømme, kunne den da være andet end orleanisternes herredømme i forening med legitimisterne og legitimisternes herredømme i forening med orleanisterne, restaurationens og julimonarkiets syntese? »National«s bourgeoisrepublikanere repræsenterede ikke nogen stor, økonomisk baseret fraktion af deres klasse. De havde kun den betydning og den historiske ret, at de under monarkiet, i modsætning til de to bourgeoisfraktioner, som hver især kun havde sit eget særlige regime for øje, havde gjort bourgeoisklassens almene regime gældende, republikkens navnløse rige, som de idealiserede og besmykkede med antikke arabesker, og hvori de frem for alt hilste deres egen klikes herredømme. Hvis »National«s parti måtte tvivle på sin forstand, når det på toppen af den republik, det selv havde grundlagt, så de forenede royalister, så tog disse selv ikke mindre fejl af det faktum, at de havde herredømmet i fællesskab. De forstod ikke, at når deres fraktioner hver især var royalistiske, så måtte det, der fremkom ved deres kemiske forbindelse, nødvendigvis være republikansk, så måtte det hvide og det blå monarki neutralisere hinanden i den trefarvede republik., Da’ modsætningen til det revolutionære proletariat og til de overgangsklasser, som mere og mere samlede sig om dette som centrum, tvang hver af ordenspartiets fraktioner til at opbyde deres forenede kræfter og til at bevare organisationen af disse forenede kræfter, så måtte hver af ordenspartiets fraktioner overfor den anden parts restaurations- og anmasselseslyster holde på det fælles herredømme, dvs. bourgeoisherredømmets republikanske form. Således ser vi, at disse royalister, som i begyndelsen tror på monarkiets umiddelbare genkomst og senere, med dræbende spottegloser og fråde om munden, bevarer den republikanske form, endelig tilstår, at de kun kan forliges i republikken, og skyder restaurationen ud i det uvisse. Nydelsen af selve det fælles herredømme styrkede hver af de to fraktioner og gjorde dem endnu mere uskikkede og uvillige til at underordne sig den anden part, dvs. til at restaurere kongedømmet.

Ordenspartiet proklamerede i sit valgprogram direkte bourgeoisklassens herredømme, dvs. opretholdelsen af livsbetingelserne for dens herredømme, ejendommen, familien, religionen, ordenen! Det fremstillede naturligvis sit klasseherredømme og betingelserne for sit klasseherredømme som civilisationens herredømme og som den nødvendige forudsætning for den materielle produktion såvel som for de deraf skabte sociale samkvemsforhold. Ordenspartiet rådede over uhyre pengemidler, det organiserede sine filialer i hele Frankrig, det havde alle det gamle samfunds ideologer i sit brød, det disponerede over den bestående regeringsmagts indflydelse, det besad en arme af gratis vasaller i hele massen af småborgere og bønder, som endnu stod den revolutionære bevægelse fjernt og anså ejendommens stormænd for de naturlige repræsentanter for deres lille ejendom og dens små fordomme; det var repræsenteret ved et utal af små konger over hele landet og kunne straffe forkastelsen af dets kandidater som opsætsighed, kunne afskedige de rebelske arbejdere, de modstræbende bønderkarle, tjenestefolk, kommisser, jernbanefolk og kontorister, alle dets borgerligt underordnede funktionærer. Det kunne endelig hist og her opretholde den illusion, at den republikanske konstituerende forsamling havde forhindret den 10. decembers Bonaparte i at åbenbare sine undergørende kræfter. Vi har ved behandlingen af ordenspartiet ikke omtalt bonapartisterne. De udgjorde ikke nogen alvorlig fraktion af bourgeoisklassen, men bestod af en samling gamle, ivertroiske invalider og unge, vantro lykkeriddere. – Ordenspartiet sejrede ved valgene, det sendte den store majoritet ind i den lovgivende forsamling.

Overfor den kontrarevolutionære bourgeoisklasses koalition måtte de allerede revolutionerede dele af småborgerskabet og bondeklassen naturligvis forene sig med de revolutionære interessers bannerfører; med det revolutionære proletariat. Vi har sets hvordan småborgerskabets demokratiske ordførere i parlamentet, dvs. Bjerget, blev trængt over til proletariatets socialistiske ordførere, gennem parlamentariske nederlag, og hvorledes det virkelige småborgerskab udenfor parlamentet blev trængt over til de virkelige proletarer ved de mindelige ordninger, ved bourgeoisiets brutale hævdelse af sine interesser og ved bankerotten. Den 7. januar havde Bjerget og socialisterne fejret deres forsoning, ved den store februarbanket 1849 gentog de deres forening. Det sociale og det demokratiske parti, arbejdernes parti og småborgernes parti forenedes til det socialdemokratiske parti, dvs. det røde parti.

Efter et øjeblik at have været lammet af den dødsangst som fulgte ovenpå junidagene, havde den franske republik oplevet en uafbrudt række feberagtige sindsbevægelser siden belejringstilstandens ophæve lse, siden den 19. oktober. Først kampen om præsidentskabet; så præsidentens kamp med den konstituerende forsamling; kampen om klubberne; processen i Bourges, [21] som overfor præsidentens, de forenede royalisters, de honnette republikaneres, det demokratiske Bjergs og proletariatets socialistiske doktrinæres små skikkelser lod de virkelige proletariske revolutionære tage sig ud som sagnagtige giganter, som kun en syndflod efterlader sig dem på samfundets overflade, eller som de kun kan gå forud for en social syndflod; valgagitationen; henrettelsen af Bréa-morderne; [22] de uophørlige presseprocesser; regeringens voldelige politiindgreb mod banketterne; de frække royalistiske provokationer; udstillingen af Louis Blancs og Caussidieres portrætter i gabestokken; den uafbrudte kamp mellem den konstituerede republik og den konstituerende forsamling, som hvert øjeblik trængte revolutionen tilbage til dens udgangspunkt, hvert øjeblik gjorde sejrherren til den besejrede og den besejrede til sejrherre og i et nu vendte op og ned på partiernes og klassernes stilling, på det, der skilte dem, og det, der bandt dem sammen; den europæiske kontrarevolutions raske gang, den glorrige ungarske kamp, de tyske rejsninger, ekspeditionen til Rom, den franske hærs forsmædelige nederlag foran Rom – i denne hvirvel af bevægelse, i denne pine af historisk uro, i denne dramatiske ebbe og flod af revolutionære lidenskaber, forhåbninger og skuffelser måtte det franske samfunds forskellige klasser regne deres udviklingsperioder i uger, hvor de tidligere havde regnet i halve århundreder. En betydelig del af bønderne og provinserne var revolutioneret. Ikke blot var de skuffet over Napoleon, men det røde parti bød dem indholdet i stedet for navnet, i stedet for den illusoriske skattefrihed tilbagebetaling af den milliard, som var blevet betalt til legitimisterne, regulering af prioriteterne og ophævelse af ågeren.

Selv hæren var smittet af revolutionsfeberen. Den havde ved at stemme på Bonaparte stemt for sejren, og han bragte den nederlaget. Den havde i ham stemt på den lille korporal, i hvem der skjuler sig en stor revolutionær feltherre, og han gengav den de stormægtige generaler, i hvem der skjuler sig en velafrettet korporal. Der kunne ikke være tvivl om, at det røde parti, dvs. det forenede demokratiske parti, måtte fejre, om ikke sejren, så dog store triumfer, at Paris, at hæren, at en stor del af provinserne ville stemme for det. Ledro-Rollin, Bjergets fører, blev valgt af fem departementer; ingen fører for ordenspartiet, intet navn fra det egentlige proletariske parti opnåede en sådan sejr. Dette valg åbenbarer os det demokratisk-socialistiske partis hemmelighed. På den ene side var Bjerget, det demokratiske småborgerskabs parlamentariske forkæmper, tvunget til at forene sig med proletariatets socialistiske doktrinære, og proletariatet, som af junis frygtelige materielle nederlag var tvunget til igen at rette sig op ved intellektuelle sejre, og som på grund af de andre klassers udvikling endnu ikke var i stand til at sætte sig i besiddelse af det revolutionære diktatur, måtte kaste sig i armene på sin frigørelses doktrinære, de socialistiske sektstiftere. På den anden side stillede de revolutionære bønder, hæren og provinserne sig bagved Bjerget. Således kom Bjerget til at kommandere over de samlede revolutionære kræfter, og dets overenskomst med socialisterne havde udryddet enhver splittelse i det revolutionære parti. O sidste halvdel af den konstituerende forsamlings levetid repræsenterede Bjerget dennes republikanske patos og havde lagt glemselens slør over sine synder under den provisoriske regering, under eksekutivkommissionen og i junidagene. I samme forhold som »National«-partiet i overensstemmelse med sin indre halvhed lod sig undertrykke af det royalistiske ministerium, voksede Bjergets parti, som under »National«s almagtsperiode var skudt til side, og gjorde sig gældende som revolutionens parlamentariske talsmand. »National«-partiet havde nemlig ikke andet at indvende mod de andre, royalistiske fraktioner end æresyge personlige bemærkninger og idealistiske flovser. Bjergets parti repræsenterede derimod dem i mellem bourgeoisiet og proletariatet svævende masse, hvis materielle interesser krævede demokratiske institutioner. Overfor folk som Cavaignac og Marrast repræsenterede Ledru-Rollin og Bjerget derfor revolutionens sandhed, og bevidstheden om denne vigtige stilling indgød dem des mere mod, jo mere den revolutionære energis ytringer begrænsedes til parlamentariske udfald, anklager, trusler, deklamationer, tordnende taler og yderligheder, som ikke blev drevet videre end til fraser. Bønderne befandt sig i nogenlunde samme stilling som småborgerne, de havde omtrent de samme sociale krav. Samtlige mellemlag i samfundet måtte derfor, for så vidt de var grebet af den revolutionære bevægelse, betragte Ledru-Rollin som deres helt. Ledru-Rollin var det demokratiske småborgerskabs personlighed. Overfor ordenens parti måtte først og fremmest de halvt konservative, halvt revolutionære og helt utopiske reformatorer af denne orden blive drevet frem i første række.

»National«-partiet, »konstitutionens venner under alle forhold«, de rene republikanere, blev fuldstændig slået ved valgene. Et ubetydeligt mindretal af dem blev sendt ind i det lovgivende kammer, deres mest kendte førere forsvandt fra skuepladsen, selv Marrast, chefredaktøren og den honnette republiks Orfeus.

Den 28. maj [23] trådte den lovgivende forsamling sammen, den 11. juni gentoges sammenstødet fra 8. maj. Ledru-Rollin indgav i Bjergets navn et anklageskrift mod præsidenten og ministeriet for krænkelse af forfatningen, for Roms bombardement. Den 12. juni forkastede den lovgivende forsamling anklageskriftet, ligesom den konstituerende for-samling havde forkastet det den 11. maj, men proletariatet drev denne gang Bjerget ud på gaden, dog ikke til gadekamp, kun til gadeprocession. Det er tilstrækkeligt at bemærke, at Bjerget stod i spidsen for denne bevægelse, for at vide, at bevægelsen blev besejret, og at juni 1849 var en ligeså latterlig som uværdig karikatur af juni 1849. Det store tilbagetog den 17. juni fordunkledes kun af Changarniers endnu større beretning om slaget, den mand, som ordenspartiet skubbede frem i forgrunden. Enhver samfundsperiode behøver sine store mænd, og når den ikke forefinder dem, opfinder den dem, som Helvetius siger.

Den 20. december eksisterede endnu kun den ene halvdel af den konstituerede bourgeoisrepublik, præsidenten, den 28. maj blev den suppleret med den anden halvdel, den lovgivende forsamling. I juni 1848 havde bourgeoisrepublikken, som var i færd med at konstituere sig, indmejslet sig i historiens fødselsregister med et utroligt slag mod proletariatet, i juni 1849 havde den konstituerede bourgeoisrepublik indmejslet sig med en ubeskrivelig komedie med småborgerskabet. Juni 1849 var nemesis for 1848. I juni 1849 blev ikke arbejderne besejret, men de småborgere fældet, som stod mellem dem og revolutionen. Juni 1849 var ikke den blodige tragedie mellem lønarbejdet og kapitalen, men et skuespil mellem debitor og kreditor, fuldt af fængsel og bedrøvelighed. Ordenspartiet havde sejret, det var almægtigt, det måtte nu vise, hvad det var.



[15] »Journal des Dèbats«, et konservativt dagblad, udkom i Paris siden 1789.
[16] Amfitryon, her: en venlig vært (en person i Molieres skuespil).
[17] Cartago bør ødelægges.
[18] Liljen var det legitime Bourbonmonarkis våbenmærke.
[19] Midas, frygisk sagnkonge. Ifølge overleveringen havde Midas i en musikalsk kappestrid mellem Pan og Apollon givet Pan prisen, og den harmfulde Apollon skaffede til gengæld Midas æselsøren.
[20] Den engelske general G. Monk genoprettede 1660 Stuart'ernes dynasti ved hjælp af sine tropper.
[21] Processen mod deltagerne i begivenhederne den 15. maj 1848, som man beskyldte for komplot mod regeringen. For retten i Bourges stod nogle af pro¬letariatets førere (Blanqui, Barbes) og også nogle af Bjergets medlemmer. Blanqui blev dømt til 10 års fængsel i enecelle, Deflotte, Sobrier og Raspail til længere fængselsstraffe. Barbes, Albert, Louis Blanc, Caussidiere, Laviron og Huber blev dømt til forvisning.
[22] General Brea, chef for en troppeafdeling ved undertrykkelsen af pariser-proletariatets juniopstand, blev dræbt af oprørerne den 25. juni 1848. I sammenhæng hermed blev to deltagere i opstanden henrettet.
[23] I den første og de følgende udgaver af »Klassekampene i Frankrig« og »Louis Bonapartes attende Brumaire« stod der fejlagtigt 29. maj. I virkeligheden blev den lovgivende forsamling åbnet den 28. maj 1849.

O 25 de Fevereiro de 1848 tinha outorgado a república à França; o 25 de Junho impôs-lhe a revolução. E depois de Junho revolução significava: transformação da sociedade burguesa, enquanto antes de Fevereiro tinha significado: transformação da forma de Estado.

A luta de Junho fora conduzida pela fracção republicana da burguesia. Com a vitória caiu-lhe necessariamente nas mãos o poder de Estado. O estado de sítio pôs-lhe aos pés sem resistência Paris amordaçada. E nas províncias reinava um estado de sítio moral: a arrogância da vitória, brutal, ameaçadora, dos burgueses e o fanatismo da propriedade, à solta, dos camponeses. De baixo, portanto, nenhum perigo!

Com a quebra do poder revolucionário dos operários quebrou-se ao mesmo tempo a influência política dos republicanos democráticos, isto é dos republicanos no sentido da pequena burguesia, representados na Comissão Executiva por Ledru-Rollin, na Assembleia Nacional Constituinte pelo partido da Montagne[43] e na imprensa pela Reforme[44]. Em 16 de Abril[45] tinham conspirado juntamente com os republicanos burgueses contra o proletariado e nas jornadas de Junho tinham-no combatido juntamente com eles. Assim, eles próprios tinham feito saltar o plano recuado donde o seu partido emergira como uma força, pois a pequena burguesia só se pode afirmar revolucionariamente contra a burguesia quando o proletariado está por detrás dela. Foram despedidos. A aliança aparente contraída com eles contra vontade e com segundas intenções durante a época do Governo provisório e da Comissão Executiva, foi abertamente quebrada pelos republicanos burgueses. Desprezados e rejeitados como aliados, desceram ao nível de satélites secundários dos tricolores aos quais não podiam arrancar qualquer concessão, mas cuja dominação tinham de apoiar todas as vezes que esta, e com ela a república, parecesse posta em questão pelas fracções burgueses anti-republicanas. Finalmente, estas fracções, orleanistas e legitimistas, encontravam-se desde o princípio em minoria na Assembleia Nacional Constituinte. Antes das jornadas de Junho, só sob a máscara do republicanismo burguês se atreviam a reagir. A vitória de Junho fez por um momento toda a França burguesa saudar em Cavaignac o seu salvador, e quando, pouco tempo depois das jornadas de Junho, o partido anti-republicano de novo se autonomizou, a ditadura militar e o estado de sítio de Paris não lhe permitiram que estendesse as antenas senão muito tímida e cautelosamente.

Desde 1830 que a fracção republicano-burguesa agrupara os seus escritores, os seus porta-vozes, as suas competências, as suas ambições, os seus deputados, generais, banqueiros e advogados em torno de um jornal de Paris, em torno do National. Nas províncias, este possuía os seus jornais-filiais. A camarilha do National era a dinastia da república tricolor. Apossou-se imediatamente de todas as honrarias do Estado, dos ministérios, da prefeitura da polícia, da direcção do correio, das prefeituras, dos postos elevados do exército que tinham ficado vagos. À frente do poder executivo encontrava-se o seu general, Cavaignac. O seu redactor en chef, Marrast, passou a ser o presidente permanente da Assembleia Nacional Constituinte. Ao mesmo tempo, nos seus salões, fazia, como mestre de cerimónias, as honras da república honesta.

Até escritores franceses revolucionários, por uma espécie de timidez perante a tradição republicana, reforçaram o erro de que os realistas (Royalisten) teriam dominado na Assembleia Nacional Constituinte. Pelo contrário, desde as jornadas de Junho a Assembleia Constituinte permanecia a representante exclusiva do republicanismo burguês e dava relevo a esta faceta de um modo tanto mais decidido quanto mais a influência dos republicanos tricolores fora da Assembleia se desmoronava. Se se tratava de afirmar a forma da república burguesa, ela dispunha dos votos dos republicanos democráticos; se se tratava do conteúdo, a sua própria maneira de falar já não a separava das fracções burguesas realistas, pois os interesses da burguesia, as condições materiais da sua dominação de classe e exploração de classe constituem precisamente o conteúdo da república burguesa.

Não era portanto o monarquismo (Royalismus), mas o republicanismo burguês que se realizava na vida e nos actos desta Assembleia Constituinte que finalmente nem morria nem era morta, mas apodrecia.

Ao longo de toda a duração da sua dominação enquanto representava no proscénio a acção principal[46], representava-se ao fundo da cena uma ininterrupta celebração sacrificial: as contínuas condenações pelos tribunais marciais dos insurrectos de Junho presos ou a sua deportação sem julgamento. A Assembleia Constituinte teve o tacto de confessar que, quanto aos insurrectos de Junho, não julgava criminosos mas esmagava inimigos.

A primeira acção da Assembleia Nacional Constituinte foi a nomeação de uma Comissão de Inquérito acerca dos acontecimentos de Junho e de 15 de Maio e da participação dos chefes dos partidos socialista e democrático nessas jornadas. O inquérito visava directamente Louis Blanc, Ledru-Rollin e Caussidière. Os republicanos burgueses ardiam de impaciência por se verem livres destes rivais. Não podiam confiar a execução dos seus rancores a outro sujeito mais próprio para o efeito do que o senhor Odilon Barrot. o antigo chefe da oposição dinástica, o liberalismo personificado, a nullité grave[47], a superficialidade radical, que tinha não só de vingar uma dinastia mas também de pedir contas aos revolucionários por uma presidência de ministério frustrada: Garantia segura da sua inflexibilidade. Este Barrot, nomeado assim presidente da comissão de inquérito, forjou um processo completo contra a revolução de Fevereiro que se pode resumir do seguinte modo: 17 de Março, manifestação: 16 de Abril, conspiração; 15 de Maio, atentado; 23 de Junho, guerra civil!. Por que razão não estendeu ele as suas sábias e criminalísticas investigações até ao 24 de Fevereiro? O Journal des Débats[48] respondeu: o 24 de Fevereiro é a fundação de Roma. A origem dos Estados perde-se num mito em que se deve acreditar mas que não se deve discutir. Louis Blanc e Caussidière foram entregues aos tribunais. A Assembleia Nacional completou o trabalho do seu próprio saneamento que iniciara a 15 de Maio.

O plano concebido pelo Governo provisório e retomado por Goudchaux de um imposto sobre o capital — na forma de um imposto sobre hipotecas — foi rejeitado pela Assembleia Constituinte; a lei que limitava o tempo de trabalho a 10 horas foi revogada: a prisão por dívidas, restabelecida; a grande parte da população francesa que não sabia ler nem escrever foi excluída da admissão em júris. Porque não também do sufrágio? A caução para os jornais foi introduzida de novo e o direito de associação limitado.

Todavia, na sua pressa de restituir as antigas garantias às antigas relações burguesas e eliminar todos os traços que as ondas da revolução tinham deixado, os republicanos burgueses encontraram uma resistência que ameaçava com um perigo inesperado.

Ninguém nas jornadas de Junho tinha lutado com mais fanatismo pela salvação da propriedade e pelo restabelecimento do crédito do que os pequenos burgueses de Paris: donos de cafés, de restaurantes, marchands de vins[49], pequenos comerciantes, merceeiros, artesãos, etc. A boutique[50] unira-se e marchara contra a barricada para restabelecer a circulação que vem da rua para a boutique. Atrás da barricada, porém, estavam os clientes e os devedores, à frente dela encontravam-se os credores da boutique. E quando as barricadas foram derrubadas e os operários esmagados e os donos das lojas, ébrios com a vitória, se precipitaram para as suas lojas, encontraram a entrada barricada por um salvador da propriedade, um agente oficial do crédito, brandindo-lhes as cartas cominatórias: Letra vencida! Renda vencida! Título de dívida vencido! Boutique vencida! Boutiquier vencido!

Salvação da propriedade! Mas a casa em que viviam não era propriedade sua; a loja que tinham não era propriedade sua; as mercadorias em que negociavam não eram propriedade sua. Nem o negócio, nem o prato em que comiam, nem a cama em que dormiam lhes pertencia ainda. Tratava-se, pois, precisamente, de salvar esta propriedade para o dono da casa que a alugara, para o banqueiro que descontara as letras, para o capitalista que adiantara o dinheiro, para o fabricante que confiara as mercadorias a esses merceeiros para as vender, para o grande comerciante que fornecera a crédito as matérias-primas a estes artesãos. Restabelecimento do crédito! Mas o crédito de novo robustecido revelou-se precisamente como um deus vivo e fervoroso expulsando das suas quatro paredes, com mulher e filhos, o devedor insolvente, entregando os seus haveres ilusórios ao capital e atirando-o para a prisão por dívidas que, de novo, se erguera ameaçadora sobre os cadáveres dos insurrectos de Junho.

Os pequenos burgueses reconheceram com pavor que, ao derrotarem os operários, se tinham entregue sem resistência nas mãos dos seus credores. A sua bancarrota, que desde Fevereiro se arrastava cronicamente e parecia ignorada, manifestou-se claramente depois de Junho.

Enquanto foi necessário arrastá-los para o campo da luta em nome da propriedade não se lhes havia tocado na sua propriedade nominal. Agora que a grande questão com o proletariado estava arrumada, podia arrumar-se de novo o pequeno negócio com o épicier. Em Paris, o volume dos títulos protestados ultrapassava 21 milhões de francos, nas províncias 11 milhões. Proprietários de mais de 7 000 casas comerciais de Paris não pagavam a renda desde Fevereiro.

Como a Assembleia Nacional havia procedido a uma enquête[51] sobre a dívida política remontando até Fevereiro, os pequenos burgueses exigiram por seu lado uma enquête sobre as dívidas civis até 24 de Fevereiro. Reuniram-se em massa no salão da Bolsa e para cada comerciante que pudesse provar que a sua falência fora devida apenas à paralisação provocada pela revolução e que o seu negócio ia bem no dia 24 de Fevereiro exigiram com ameaças prolongamento do prazo de pagamento mediante sentença do Tribunal do Comércio e obrigação do credor de liquidar o seu crédito por um pagamento percentual moderado. Esta questão foi tratada na Assembleia Nacional como proposta de lei sob a forma de "concordais à l'amiable"[52]. A Assembleia estava vacilante; então, de súbito, tomou conhecimento de que, ao mesmo tempo, na Porte St. Denis, milhares de mulheres e filhos dos insurrectos preparavam uma petição de amnistia.

Ante o espectro de Junho, ressuscitado, os pequenos burgueses tremeram e a Assembleia recuperou a sua inflexibilidade. Os concordais à l'amiable, o entendimento amistoso entre credor e devedor foi rejeitado nos seus pontos essenciais.

Assim, muito tempo depois de no seio da Assembleia Nacional os representantes democráticos dos pequenos burgueses terem sido repelidos pelos representantes republicanos da burguesia, esta cisão parlamentar adquiriu o seu sentido burguês, o seu sentido económico real, quando os pequenos burgueses foram abandonados, como devedores, aos burgueses, como credores. Uma grande parte dos primeiros ficou completamente arruinada e aos restantes apenas foi permitido prosseguir o seu negócio sob condições que os tornavam servos incondicionais do capital. A 22 de Agosto de 1848, a Assembleia Nacional rejeitou os concordais à l'amiable. A 19 de Setembro de 1848, em pleno estado de sítio, o príncipe Louis Bonaparte e o preso de Vincennes, o comunista Raspail, foram eleitos deputados por Paris. A burguesia, porém, elegeu Fould, o cambista judeu e orleanista. Assim, de repente, surgiu de todos os lados ao mesmo tempo uma declaração de guerra aberta contra a Assembleia Nacional Constituinte, contra o republicanismo burguês, contra Cavaignac.

Não é preciso pormenorizar como a bancarrota em massa dos pequenos burgueses de Paris fez sentir os seus efeitos muito para além dos imediatamente atingidos e mais uma vez teve de abalar o comércio burguês, ao mesmo tempo que o défice do Estado voltava a crescer devido aos custos da insurreição de Junho e as receitas do Estado diminuíam constantemente em virtude da paralisação da produção, do consumo limitado e das importações cada vez menores. Nem Cavaignac, nem a Assembleia Nacional podiam recorrer a nenhum outro meio que não fosse um novo empréstimo que os sujeitava ainda mais à canga da aristocracia financeira.

Se, por um lado, os pequenos burgueses tinham colhido como fruto da vitória de Junho a bancarrota e a liquidação judicial, por outro, os janízaros[53] de Cavaignac, os guardas móveis, encontraram o seu pagamento nos braços macios das loretas e receberam, eles, "os jovens salvadores da sociedade", homenagens de toda a espécie nos salões de Marrast, o gentilhomme[54] da tricolor, que fazia ao mesmo tempo de anfitrião e de trovador da república honesta. Entretanto, esta preferência social e o soldo incomparavelmente mais elevado da Guarda Móvel irritava o exército, enquanto desapareciam todas as ilusões nacionais com que o republicanismo burguês por intermédio do seu jornal, o National, tinha sabido, no tempo de Louis-Philippe, prender a si uma parte do exército e da classe dos camponeses. O papel de medianeiro que Cavaignac e a Assembleia Nacional desempenharam na Itália do Norte para, juntamente com a Inglaterra, o atraiçoar em favor da Áustria — este único dia de poder anulou dezoito anos de oposição do National. Nenhum governo menos nacional que o do National; nenhum mais dependente da Inglaterra, e sob Louis-Philippe vivia ele da paráfrase diária do catoniano Carthaginem esse delendam[55]; nenhum mais servil para com a Santa Aliança, e por um Guizot tinha ele pedido o rompimento dos tratados de Viena. A ironia da história fez Bastide, ex-redactor da secção do estrangeiro do National, ministro dos Negócios Estrangeiros da França, a fim de refutar com cada despacho seu cada um dos seus artigos.

Por um momento, o exército e os camponeses tinham acreditado que, com a ditadura militar, estariam na ordem do dia da França a guerra com o exterior e a "gloire"[56]. Cavaignac, porém, não era a ditadura do sabre sobre a sociedade burguesa; era a ditadura da burguesia por meio do sabre. E agora do soldado precisavam apenas do gendarme. Por detrás dos seus traços severos de resignação de republicano da Antiguidade, Cavaignac ocultava a submissão insípida às condições humilhantes do seu cargo burguês (bürgerlichen Amtes). L'argent n'a pas de máitrel O dinheiro não tem amo! Cavaignac, tal como a Assembleia Constituinte em geral, idealizava este velho lema do tiers-état[57] traduzindo-o para a linguagem política: a burguesia não tem rei, a verdadeira forma da sua dominação é a república.

E na elaboração desta forma, a feitura de uma Constituição republicana, consistia a "grande obra orgânica" da Assembleia Nacional Constituinte. A mudança de nome do calendário cristão para um republicano, de São Bartolomeu para São Robespierre, fazia mudar o tempo e o vento tanto como esta Constituição alterava, ou deveria alterar, a sociedade burguesa. Quando ia além da troca do traje, limitava-se a lavrar em acta os factos existentes. Assim, registou solenemente o facto da república, o facto do sufrágio universal, o facto de uma única e soberana Assembleia Nacional em vez de duas Câmaras Constitucionais com atribuições limitadas. Assim, registou e legalizou o facto da ditadura de Cavaignac substituindo a monarquia hereditária, estacionária e irresponsável por uma monarquia electiva, ambulante e responsável, por uma presidência de quatro anos. Assim, elevou nada menos que a lei constituinte o facto dos poderes extraordinários com que, após os sustos de 15 de Maio e 25 de Junho, a Assembleia Nacional prudentemente, e no interesse da sua própria segurança, investira o seu presidente. O resto da Constituição foi obra de terminologia. As etiquetas realistas foram arrancadas à engrenagem da velha monarquia e substituídas por republicanas. Marrast, antigo redactor en chef do National, agora redactor en chef da Constituição, desempenhou-se, não sem talento, desta tarefa académica.

A Assembleia Constituinte assemelhava-se àquele funcionário chileno que queria regulamentar mais firmemente as relações da propriedade fundiária por meio da medição dos cadastros, no preciso momento em que o trovão subterrâneo já anunciava a erupção vulcânica que iria fazer fugir o solo sob os seus próprios pés. Enquanto na teoria traçava a compasso as formas em que a dominação da burguesia se exprimia republicanamente, na realidade só conseguia afirmar-se pela abolição de todas as fórmulas, pela força sans phrase[58], pelo estado de sítio. Dois dias antes de começar a sua obra constitucional, ela proclamou o seu prolongamento. Anteriormente tinham sido feitas e aprovadas Constituições logo que o processo de transformação social atingia um ponto de acalmia, as relações de classe recém-formadas se consolidavam e as fracções em luta da classe dominante se refugiavam num compromisso que lhes permitia continuar a luta entre si e, ao mesmo tempo, excluir dela a massa extenuada do povo. Esta Constituição, pelo contrário, não sancionava nenhuma revolução social, sancionava a vitória momentânea da velha sociedade sobre a revolução.

No primeiro projecto de Constituição[59], redigido antes das jornadas de Junho, ainda figurava o "droit au travail", o direito ao trabalho, a primeira fórmula canhestra em que se condensavam as exigências revolucionárias do proletariado. Foi transformado no droit à l'assistance, no direito à assistência pública. E que Estado moderno não alimenta, de uma maneira ou de outra, os seus pobres? No sentido burguês, o direito ao trabalho é um contra-senso, um desejo piedoso, miserável, mas por detrás do direito ao trabalho está o poder sobre o capital, por detrás do poder sobre o capital a apropriação dos meios de produção, a sua submissão à classe operária associada, portanto, a abolição do trabalho assalariado, do capital e da sua relação recíproca. Por detrás do "direito ao trabalho" encontrava-se a insurreição de Junho. A Assembleia Constituinte, que pusera efectivamente o proletariado revolucionário hors la loi, fora da lei, tinha que rejeitar, por princípio, a sua fórmula da Constituição, da lei das leis; tinha de lançar o seu anátema sobre o "direito ao trabalho". Mas não ficou por aqui. Como Platão tinha banido da sua república os poetas, assim ela baniu da sua e para a eternidade o imposto progressivo. E o imposto progressivo não é apenas uma medida burguesa, realizável em maior ou menor grau dentro das relações de produção existentes; era o único meio de amarrar as camadas médias da sociedade burguesa à república "honesta", de reduzir a dívida do Estado, de dar cheque à maioria anti-republicana da burguesia.

Por ocasião dos concordais à l'amiable, os republicanos tricolores tinham realmente sacrificado a pequena burguesia à grande. Por meio da proibição legal do imposto progressivo elevaram este facto isolado a um princípio. Puseram a reforma burguesa ao mesmo nível da revolução proletária. Mas que classe ficava então como sustentáculo da sua república? A grande burguesia, cuja massa era anti-republicana. Se explorava os republicanos do National para consolidar de novo as antigas relações de vida económica, pensou, por outro lado, explorar essas relações sociais novamente consolidadas para restabelecer as formas políticas correspondentes. Logo no princípio de Outubro, Cavaignac viu-se obrigado a nomear Dufaure e Vivien, antigos ministros de Louis-Philippe, para ministros da república, por mais que os desmiolados puritanos do seu próprio partido resmungassem e barafustassem.

A Constituição tricolor, enquanto recusava todo e qualquer compromisso com a pequena burguesia e não sabia prender à nova forma de Estado nenhum outro elemento novo da sociedade, apressava-se, em compensação, a restituir a tradicional intangibilidade a um corpo no qual o velho Estado encontrava os seus defensores mais fanáticos e encarniçados. Elevou a inamovibilidade dos juizes, posta em causa pelo Governo provisório, a lei constituiconal. O rei único que ela destronara surgia agora às centenas nestes inamovíveis inquisidores da legalidade.

A imprensa francesa analisou em múltiplos aspectos as contradições da Constituição do senhor Marrast, por exemplo, o facto de, lado a lado, existirem dois soberanos: a Assembleia Nacional e o presidente, etc, etc.

A ampla contradição desta Constituição consiste porém no seguinte: As classes cuja escravidão social deve eternizar: proletariado, camponeses, pequenos burgueses, ela coloca-as na posse do poder político por meio do sufrágio universal. E a classe cujo velho poder social sanciona, a burguesia, ela retira-lhe as garantias políticas desse poder. Comprime a sua dominação política em condições democráticas que a todo o momento favorecem a vitória das classes inimigas e põem em causa os próprios fundamentos da sociedade burguesa. A umas, exige que não avancem da emancipação política para a social, às outras, que não retrocedam da restauração social para a política.

Estas contradições incomodavam pouco os republicanos burgueses. Na mesma medida em que deixavam de ser indispensáveis, e indispensáveis só o foram enquanto defensores da velha sociedade contra o proletariado revolucionário, caíam, apenas algumas semanas depois da vitória, de uma posição de um partido para a de uma camarilha. E a Constituição manejavam-na eles como uma grande intriga. O que devia ser constituído nela era sobretudo a dominação da camarilha. O presidente devia ser o Cavaignac prolongado e a Assembleia Legislativa uma Constituinte prolongada. Esperavam reduzir o poder político das massas populares a um poder fictício e ser capazes de brincar suficientemente com esse poder fictício para agitar sem descanso perante a maioria da burguesia o dilema das jornadas de Junho: império do National ou império da anarquia.

A obra constitucional, começada a 4 de Setembro, terminou a 23 de Outubro. A 2 de Setembro, a Constituinte decidira não se dissolver até que as leis orgânicas complementares da Constituição estivessem promulgadas. Apesar disso, já em 10 de Dezembro, muito antes do ciclo da sua própria actuação estar encerrado, resolveu chamar à vida a sua criatura mais própria, o presiderite, tão segura estava de saudar na Constituição-homúnculo o filho da sua mãe. À cautela fora estabelecido que, se nenhum dos candidatos alcançasse dois milhões de votos, a eleição passaria da Nação para a Constituinte.

Vãs precauções! O primeiro dia da realização da Constituição foi o último dia da dominação da Constituinte. No abismo da urna devota estava a sua sentença de morte. Procurava o "filho da sua mãe" e encontrou o "sobrinho do seu tio". Saul Cavaignac obteve um milhão de votos, mas David Napoleão obteve seis milhões. Saul Cavaignac foi seis vezes derrotado[60].

O 10 de Dezembro de 1848 foi o dia da insurreição dos camponeses. Só a partir deste dia Fevereiro constituía uma data para os camponeses franceses. O símbolo que exprimia a sua entrada no movimento revolucionário, desajeitado e manhoso, velhaco e ingénuo, grosseiro e sublime, uma superstição calculada, um burlesco patético, um anacronismo genial e pueril, uma travessura histórico-universal, uns hieróglifos indecifráveis para a compreensão dos civilizados — esse símbolo apresentava a fisionomia inconfundível da classe que representa a barbárie no seio da civilização. A república anunciara-se perante ela com o executor de impostos; ela anunciava-se perante a república com o imperador. Napoleão era o único homem que representara, exaustivamente, os interesses e a fantasia da classe camponesa recém-criada em 1789. Ao inscrever o nome dele no frontispício da república, ela declarava guerra para o exterior e no interior fazia valer os seus interesses de classe. Para os camponeses, Napoleão não era uma pessoa mas um programa. Com bandeiras, ao som de música, dirigiam-se às assembleias de voto gritando: plus d'impôts, a bas les riches, à bas la republique, vive l'Empereur. Fora com os impostos, abaixo os ricos, abaixo a república, viva o Imperador. Por detrás do imperador escondia-se a guerra dos camponeses. A república que eles derrubavam com os votos era a república dos ricos.

10 de Dezembro foi o coup d'état[61] dos camponeses, que derrubou o Governo vigente. E a partir desse dia, em que eles tiraram um governo e deram um governo à França, os seus olhos fixaram-se em Paris. Por um momento heróis activos do drama revolucionário, já não podiam ser empurrados para o papel passivo e abúlico do coro.

As restantes classes contribuíram para completar a vitória eleitoral dos camponeses. A eleição de Napoleão significava para o proletariado a destituição de Cavaignac, a queda da Constituinte, a abdicação do republicanismo burguês, a cassação da vitória de Junho. Para a pequena burguesia, Napoleão era a dominação do devedor sobre o credor. Para a maioria da grande burguesia, a eleição de Napoleão era a rotura aberta com a fracção de que, durante um momento, teve de se servir contra a revolução, mas que se lhe tornou insuportável logo que procurou consolidar esta posição momentânea como posição constitucional. Napoleão em vez de Cavaignac era, para ela, a monarquia em vez da república, o princípio da restauração realista, o Orléans timidamente sugerido, a flor-de-lis[62] oculta entre as violetas. Finalmente, o exército votava por Napoleão contra a Guarda Móvel, contra o idílio da paz, pela guerra.

Deste modo, como escrevia a Neue Rheinische Zeitung, o homem mais simples da França adquiria o mais complexo dos significados[63]. Precisamente porque não era nada, podia significar tudo, menos ele mesmo. Todavia, por muito diferente que fosse o sentido do nome Napoleão na boca das diferentes classes, cada uma delas escrevia com este nome no seu boletim de voto: abaixo o partido do National, abaixo Cavaignac, abaixo a Constituinte, abaixo a república burguesa. O ministro Dufaure declarou abertamente na Assembleia Constituinte: o 10 de Dezembro é um segundo 24 de Fevereiro.

A pequena burguesia e o proletariado tinham votado en bloc[64] por Napoleão para votar contra Cavaignac e para, por meio da junção dos votos, arrancar à Constituinte a decisão final. Todavia, a parte mais avançada de ambas as classes apresentou os seus próprios candidatos. Napoleão era o nome colectivo de todos os partidos coligados contra a república burguesa; Ledru-Rollin e Raspail, os nomes próprios: aquele, o da pequena burguesia democrática; este, o do proletariado revolucionário. Os votos em Raspail — os proletários e os seus porta-vozes socialistas declararam-no bem alto — constituiriam uma simples manifestação, outros tantos protestos contra qualquer presidência, isto é, contra a própria Constituição, outros tantos votos contra Ledru-Rollin, o primeiro acto através do qual o proletariado, como partido político autónomo, se separava do partido democrático. Este partido, porém — a pequena burguesia democrática e o seu representante parlamentar, a Montagne — tratava a candidatura de Ledru-Rollin com toda a gravidade com que têm o hábito solene de se enganarem a si próprios. Foi, de resto, a sua última tentativa de se arvorarem em partido autónomo face ao proletariado. A 10 de Dezembro o partido burguês republicano não foi o único derrotado; foram-no também a pequena burguesia democrática e a sua Montagne.

Agora, ao lado de uma Montagne, a França possuía um Napoleão, prova de que ambos eram apenas as caricaturas sem vida das grandes realidades cujos nomes ostentavam. Louis-Napoléon, com o chapéu imperial e águia, não era mais miserável ao parodiar o velho Napoleão do que a Montagne, com as suas frases decalcadas de 1793 e as suas poses demagógicas, ao parodiar a velha Montagne. Assim, a superstição tradicional no 1793 foi abandonada ao mesmo tempo que a superstição tradicional em Napoleão. A revolução só ganhara a sua identidade no momento em que ganhara o seu nome original, próprio, e isso só o pôde fazer no momento em que a classe revolucionária moderna, o proletariado industrial, surgiu, dominante, no seu primeiro plano. Pode dizer-se que o 10 de Dezembro deixara já a Montagne confundida e desconfiada do seu próprio juízo uma vez que, rindo-se, rompera a clássica analogia com a velha revolução por meio de um grosseiro gracejo de camponês.

No dia 20 de Dezembro, Cavaignac demitiu-se do seu cargo e a Assembleia Constituinte proclamou Louis-Napoléon presidente da República. No dia 19 de Dezembro, o último dia da sua dominação exclusiva, a Assembleia rejeitou a proposta de amnistia dos insurrectos de Junho. Revogar o decreto de 27 de Junho por meio do qual, torneando a sentença judicial, havia condenado 15 000 insurrectos à deportação, não seria isso revogar a própria batalha de Junho?

Odilon Barrot, o último ministro de Louis-Philippe, tornou-se o primeiro ministro de Louis-Napoléon. Tal como Louis-Napoléon não datava a sua dominação a partir do 10 de Dezembro mas a partir de um decreto senatorial de 1804, assim ele encontrou um primeiro-ministro que não datava o seu ministério a partir de 20 de Dezembro mas a partir de um decreto real de 24 de Fevereiro. Como herdeiro legítimo de Louis-Philippe, Louis-Napoléon atenuou a mudança de governo mantendo o velho ministério que, aliás, não dispusera de tempo para se desgastar, pois nem arranjara tempo para começar a viver.

Os chefes das fracções burguesas realistas aconselharam-no a essa escolha. A cabeça da velha oposição dinástica, que inconscientemente tinha formado a transição para os republicanos do National, era ainda mais adequada para formar com plena consciência a transição da república burguesa para a monarquia.

Odilon Barrot era o chefe do único velho partido da oposição que, lutando sempre em vão por uma pasta ministerial, ainda não se tinha desgastado. Numa rápida sucessão, a revolução atirava todos os velhos partidos da oposição para os cumes do Estado a fim de que, não só nos actos, mas também na sua própria frase, tivessem de negar e revogar as suas velhas frases e de que, finalmente, reunidos numa repugnante mistura, fossem todos juntos atirados pelo povo para o monturo da história. E nenhuma apostasia foi poupada a este Barrot, essa encarnação do liberalismo burguês que, durante dezoito anos, ocultara a infame vacuidade do seu espírito debaixo do comportamento grave do seu corpo. Se, em momentos isolados, o contraste demasiado gritante entre os cardos do presente e os louros do passado a ele próprio o assustava, um simples olhar para o espelho restituía-lhe a compostura ministerial e a humana admiração por si próprio. A imagem que o espelho lhe devolvia era Guizot, que ele sempre invejou, que sempre o dominara, Guizot em pessoa, mas Guizot com a fronte olímpica de Odilon. O que ele não via eram as orelhas de Midas.

O Barrot de 24 de Fevereiro só se revelou no Barrot de 20 de Dezembro. A ele, o orleanista e voltairiano, juntou-se-lhe, como ministro do Culto, o legitimista e jesuíta Falloux.

Alguns dias mais tarde, o ministério do Interior foi entregue a Léon Faucher, o malthusiano. O Direito, a Religião, a Economia Política! O ministério Barrot continha tudo isto e também uma união de legitimistas e orleanistas. Só faltava o Bonapartista. Bonaparte ocultava ainda o apetite de significar o Napoleão, pois Soulouque ainda não representava o Toussaint-Louverture.

O partido do National foi imediatamente afastado de todos os altos cargos em que se tinha anichado. Prefeitura da polícia, direcção dos correios, procuradoria-geral, mairie[65] de Paris, tudo isto foi ocupado por velhas criaturas da monarquia. Changarnier, o letigimista, recebeu o alto comando unificado da Guarda Nacional do departamento do Sena, da Guarda Móvel e das tropas de linha da primeira divisão militar; Bugeaud, o orleanista, foi nomeado comandante em chefe do exército dos Alpes. Esta mudança de funcionários prosseguiu sem interrupção no governo Barrot. O primeiro acto do seu ministério foi a restauração da velha administração realista [royalistischen]. Num abrir e fechar de olhos a cena oficial transformou-se: cenários, guarda-roupa, linguagem, actores, figurantes, comparsas, pontos, posição dos partidos, motivos do drama, conteúdo da colisão, a situação na sua totalidade. Só a antediluviana Assembleia Constituinte se encontrava ainda no seu posto. Mas a partir da hora em que a Assembleia Nacional tinha instalado o Bonaparte, Bonaparte o Barrot, Barrot o Changarnier, a França saiu do período da constituição republicana para entrar no período da república constituída. E que é que uma Assembleia Constituinte tinha a fazer numa república constituída? Depois do mundo ter sido criado, ao seu criador restava apenas refugiar-se no céu. A Assembleia Constituinte estava resolvida a não seguir o seu exemplo. A Assembleia Nacional era o último asilo do partido dos republicanos burgueses. Se lhe tinham arrancado todas as alavancas do poder executivo, não lhe restava a omnipotência constituinte? O seu primeiro pensamento foi afirmar a todo o custo o posto soberano que detinha e, a partir daqui, reconquistar o terreno perdido. Afastado o ministério Barrot por um ministério doNational, o pessoal realista tinha de abandonar imediatamente os palácios da administração e o pessoal tricolor reentrou em triunfo. A Assembleia Nacional decidiu a queda do ministério, e o próprio ministério forneceu uma oportunidade de ataque tal que nem a Constituinte seria capaz de inventar outra melhor.

Recorde-se o que Louis Bonaparte significava para os camponeses: Fora os impostos! Esteve seis dias sentado na cadeira presidencial e ao sétimo dia, a 27 de Dezembro, o seu ministério propôs a manutenção do imposto sobre o sal, cuja abolição tinha sido decretada pelo Governo provisório. Juntamente com o imposto sobre o vinho, o imposto sobre o sal partilha o privilégio de ser o bode expiatório do velho sistema financeiro francês, especialmente aos olhos da população rural. O ministério Barrot não podia pôr na boca do eleito dos camponeses epigrama mais mordaz para os seus eleitores do que as palavras: restabelecimento do imposto sobre o sal! Com o imposto sobre o sal Bonaparte perdeu o seu sal revolucionário — o Napoleão da insurreição camponesa desfez-se como uma imagem de névoa e nada mais restou do que o grande desconhecido da intriga burguesa realista. E não foi sem intenção que o ministério Barrot fez deste acto, de desilusão desajeitadamente grosseira, o primeiro acto de governo do presidente.

Por seu lado, a Constituinte agarrou avidamente a dupla oportunidade de derrubar o ministério e de se apresentar face ao eleito dos camponeses como defensora dos interesses dos camponeses. Rejeitou a proposta do ministro das Finanças, reduziu o imposto sobre o sal a um terço do seu montante anterior, aumentando assim em 60 milhões um défice do Estado de 560 milhões e esperou tranquilamente depois desse voto de desconfiança a demissão do ministério. Quão pouco compreendia ela o novo mundo que a rodeava e a mudança da sua própria situação. Por detrás do ministério encontrava-se o presidente e por detrás dele encontravam-se 6 milhões que tinham deitado na urna outros tantos votos de desconfiança contra a Constituinte.

A Constituinte devolveu à nação o seu voto de desconfiança. Ridícula troca! Esquecia-se que os seus votos tinham perdido o curso legal. A rejeição do imposto sobre o sal apenas amadureceu a decisão de Bonaparte e do seu ministério de "acabar" com a Assembleia Constituinte. Começou aquele longo duelo que preenche toda a última metade da vida da Constituinte. O 29 de Janeiro, o 21 de Março, o 8 de Maio são as journées, os grandes dias desta crise, outros tantos precursores do 13 de Junho.

Os franceses, por exemplo Louis Blanc, interpretaram o 29 de Janeiro como a manifestação de uma contradição constitucional, a contradição entre uma Assembleia Nacional saída do sufrágio universal, soberana e indissolúvel e um presidente à letra responsável perante ela, na realidade, porém, não só igualmente sancionado pelo sufrágio universal — e além disso reunindo na sua pessoa todos os votos que se repartem e cem vezes se fragmentam por cada um dos membros da Assembleia Nacional —, mas também no pleno gozo de todo o seu poder executivo, sobre o qual a Assembleia Nacional paira apenas como poder moral. Esta interpretação do 29 de Janeiro confunde a linguagem da luta na tribuna, na imprensa, nos clubes, com o seu conteúdo real. Frente à Assembleia Nacional Constituinte, Louis Bonaparte não era apenas um poder constitucional unilateral frente a outro; não era o poder executivo frente ao legislativo; era a própria república burguesa constituída frente aos instrumentos da sua constituição, frente às intrigas ambiciosas e às exigências ideológicas da fracção burguesa revolucionária que a tinha fundado e que agora, perplexa, via que a sua república constituída se assemelhava a uma monarquia restaurada e queria manter pela força o período constituinte com as suas condições, as suas ilusões, a sua linguagem e as suas personagens, e impedir a república burguesa amadurecida de se revelar na sua forma acabada e peculiar. Tal como a Assembleia Nacional Constituinte representava o Cavaignac regressado ao seu seio, assim Bonaparte representava a Assembleia Nacional Legislativa ainda não divorciada dele, isto é, a Assembleia Nacional da república burguesa constituída.

A eleição de Bonaparte só podia explicar-se colocando no lugar de um nome os seus múltiplos significados, repetindo-se a si própria na eleição de uma nova Assembleia Nacional. O 10 de Dezembro tinha anulado o mandato da velha. Portanto, em 29 de Janeiro quem se defrontou não foi o presidente e a Assembleia Nacional da mesma república; foi, sim, a Assembleia Nacional da república que havia de ser e o presidente da república que já era, dois poderes que encarnavam períodos do processo de vida da república inteiramente diferentes; de um lado, a pequena fracção republicana da burguesia que era a única a poder proclamar a república, arrancá-la ao proletariado revolucionário por meio da luta de rua e do reinado do terror e esboçar na Constituição os seus traços ideiais; e do outro, a grande massa realista da burguesia, a única a poder dominar nesta república burguesa constituída, a retirar à Constituição os seus ingredientes ideológicos e a realizar as condições indispensáveis para a sujeição do proletariado por meio da sua legislação e da sua administração.

O temporal que se abateu em 29 de Janeiro tinha reunido os seus elementos durante todo o mês de Janeiro. Por meio do seu voto de desconfiança a Constituinte quis levar o ministério Barrot a demitir-se. Por seu turno, o ministério Barrot propôs à Constituinte que desse a si própria um voto de desconfiança definitivo, resolvesse suicidar-se e decretasse a sua própria dissolução. Por ordem do ministério, Rateau, um dos deputados mais obscuros, apresentou a 6 de Janeiro esta proposta àquela mesma Constituinte que já em Agosto havia decidido não se dissolver até promulgar uma série de leis orgânicas complementares da Constituição. O ministerial Fould declarou-lhe sem rodeios que a sua dissolução era necessária "para o restabelecimento do crédito abalado". Não abalava ela o crédito ao prolongar o provisório e ao pôr de novo em questão com Barrot a Bonaparte e com Bonaparte a república constituída? Barrot, o olímpico, transformado em Orlando Furioso pela perspectiva de se ver de novo despojado da presidência do Conselho de Ministros que desfrutara apenas durante duas semanas, cargo esse a que finalmente tinha deitado a mão e que os republicanos já haviam prorrogado por um decénio, isto é, por dez meses; Barrot, face a esta desgraçada Assembleia, excedia em tirania qualquer tirano. A mais suave das suas palavras era: "com ela não há futuro possível". E, na verdade, ela apenas representava o passado. "Ela é incapaz", acrescentava irónico, "de rodear a república das instituições que lhe são necessárias para a sua consolidação". De facto, assim era! Ao mesmo tempo que na sua oposição exclusiva ao proletariado a sua energia burguesa se perdia, na sua oposição aos realistas a sua exaltação republicana reaviva-se. Deste modo, era duplamente incapaz de consolidar por meio das instituições correspondentes a república burguesa que já não compreendia.

Com a proposta de Rateau, o ministério desencadeou ao mesmo tempo uma tempestade de petições em todo o país. Assim, dia após dia, de todos os cantos da França choviam em cima da Constituinte montes de billets-doux[66] em que se lhe pedia, mais ou menos categoricamente, que se dissolvesse e fizesse o seu testamento. A Constituinte, por seu lado, promovia contra-petições em que se fazia exortar a continuar viva. A luta eleitoral entre Bonaparte e Cavaignac renovou-se como duelo de petições a favor e contra a dissolução da Assembleia Nacional. Tais petições haviam de ser os comentários posteriores do 10 de Dezembro. Esta agitação prosseguiu durante o mês de Janeiro.

No conflito entre a Constituinte e o presidente, aquela não podia remontar às eleições gerais como a sua origem, pois era dela que se apelava para o sufrágio universal. Não podia apoiar-se em nenhum poder regular, pois tratava-se da luta contra o poder legal. Não podia derrubar o ministério por meio de votos de desconfiança, como em 6 e em 26 de Janeiro tentou de novo, pois o ministério não lhe pedia a sua confiança. Restava-lhe apenas uma possibilidade: a da insurreição. As forças armadas da insurreição eram a parte republicana da Guarda Nacional, a Guarda Móvel[67] e os centros do proletariado revolucionário, os clubes. Os guardas móveis, esses heróis das jornadas de Junho, constituíam em Dezembro a força de combate organizada da fracção burguesa republicana, tal como antes de Junho as oficinas nacionais[68] tinham constituído a força de combate organizada do proletariado revolucionário. Assim como a comissão executiva da Constituinte dirigiu o seu brutal ataque contra as oficinas nacionais quando teve de acabar com as reivindicações, tornadas insuportáveis, do proletariado, assim o ministério de Bonaparte dirigiu o seu ataque contra a Guarda Móvel quando teve de acabar com as reivindicações, tornadas insuportáveis, da fracção burguesa republicana. Ordenou a dissolução da Guarda Móvel. Metade dos seus efectivos foi licenciada e atirada para a rua; a outra recebeu uma organização monárquica em vez da sua organização democrática e o seu soldo foi reduzido ao nível do soldo normal das tropas de linha. A Guarda Móvel encontrou-se assim na situação dos insurrectos de Junho, e todos os dias os jornais publicavam confissões públicas em que aquela reconhecia a sua culpa de Junho e imploravam perdão ao proletariado.

E os clubes? A partir do momento em que a Assembleia Constituinte pusera em causa na pessoa de Barrot o presidente, na do presidente a república burguesa constituída e na da república burguesa constituída a própria república burguesa em geral, todos os elementos constituintes da república de Fevereiro, todos os partidos que queriam derrubar a república existente e transformá-la através de um processo violento de regressão na república dos seus interesses de classe e dos seus princípios, cerraram necessariamente fileiras em torno dela. O que acontecera deixara outra vez de acontecer, as cristalizações do movimento revolucionário tinham-se outra vez liquefeito, a república pela qual se lutou era outra vez a república indefinida das jornadas de Fevereiro cuja definição cada partido reservava para si. Por instantes, os partidos voltaram a ocupar as suas velhas posições de Fevereiro sem partilharem as ilusões de Fevereiro. Os republicanos tricolores do National voltaram a apoiar-se nos republicanos democráticos da Reforme e empurraram-nos como paladinos para o primeiro plano da luta parlamentar. Os republicanos democráticos apoiaram-se de novo nos republicanos socialistas — em 27 de Janeiro um manifesto público anunciava a sua reconciliação e a sua união — e preparavam nos clubes o terreno para a insurreição. A imprensa ministerial considerava com razão os republicanos tricolores do National como os insurrectos de Junho ressuscitados. Para se manterem à cabeça da república burguesa punham em questão a própria república burguesa. Em 26 de Janeiro, o ministro Faucher propôs um projecto de lei sobre o direito de associação, cujo primeiro parágrafo dizia: "São proibidos os clubes." Requereu que este projecto de lei fosse posto à discussão com carácter de urgência. A Constituinte rejeitou o pedido de urgência e, em 27 de Janeiro, Ledru-Rollin apresentou uma proposta com 230 assinaturas para se mover um processo ao ministério por violação da Constituição. Mover um processo ao ministério num momento em que um tal acto significava ou a revelação canhestra da impotência do juiz, isto é, da maioria da Câmara, ou um protesto impotente do acusador contra esta própria maioria — tal era o grande trunfo revolucionário que esta Montagne segunda jogaria a partir de agora em cada ponto alto da crise. Pobre Montagne esmagada pelo peso do seu próprio nome!

A 15 de Maio, Blanqui, Barbes, Raspail, etc, tinham tentado fazer saltar a Assembleia Constituinte ao entrarem violentamente na sala de sessões à cabeça do proletariado de Paris. Barrot preparou à mesma Assembleia um 15 de Maio moral ao ditar-lhe a sua autodissolução e ao querer encerrar a sala das sessões. Esta mesma Assembleia tinha encarregado Barrot de proceder a uma enquête contra os acusados de Maio e agora, neste momento, em que ele lhe aparecia como um Blanqui realista, em que ela procurava arranjar aliados contra ele nos clubes, entre os proletários revolucionários, no partido de Blanqui, neste momento, o inexorável Barrot torturava-a com a sua proposta de que os presos de Maio não fossem presentes ao tribunal de jurados mas sim entregues ao Supremo Tribunal, à haut cour, inventado pelo partido do National. É curioso como o medo exacerbado de perder uma pasta ministerial pôde fazer sair da cabeça de um Barrot graças dignas de um Beaumarchais! Depois de longa hesitação, a Assembleia Nacional aceitou a sua proposta. Frente aos autores do atentado de Maio regressava ao seu carácter normal.

Se, frente ao presidente e aos ministros, a Constituinte era compelida à insurreição, o presidente e o ministério, frente à Constituinte, eram empurrados para o golpe de Estado, pois não possuíam nenhum meio legal para a dissolver. Mas a Constituinte era a mãe da Constituição e a Constituição a mãe do presidente. Com o golpe de Estado o presidente rasgava a Constituição e suprimia o seu título jurídico republicano. Era, pois, obrigado a lançar a mão do título jurídico imperial; mas o título jurídico imperial fazia recordar o título orleanista, e ambos empalideciam perante o título jurídico legitimista. A queda da república legal só poderia fazer ascender o seu pólo diametralmente oposto, a monarquia legitimista, num momento em que o partido orleanista era apenas o vencido de Fevereiro e Bonaparte era apenas o vencedor do 10 de Dezembro, e em que ambos, à usurpação republicana, apenas podiam opor os seus títulos monárquicos igualmente usurpados. Os legitimistas, conscientes de que o momento lhes era favorável, conspiravam às claras. Podiam esperar encontrar o seu Monk no general Changarnier. O advento da monarquia branca era anunciado tão abertamente nos seus clubes como o da república vermelha nos clubes proletários.

Com um motim reprimido com felicidade o ministério ter-se-ia visto livre de todas as suas dificuldades. "A legalidade mata-nos", exclamava Odilon Barrot. Sob o pretexto da salut public[69], um motim teria permitido dissolver a Constituinte, violar a Constituição no interesse da própria Constituição. O procedimento brutal de Odilon Barrot na Assembleia Nacional, a proposta de dissolução dos clubes, a demissão ruidosa de 50 prefeitos tricolores e a sua substituição por realistas, a dissolução da Guarda Móvel, os maus tratos infligidos aos seus chefes por Changarnier, a reintegração de Lerminier, um professor impossível já no tempo de Guizot, a tolerância perante as fanfarronadas legitimistas, eram outras tantas provocações ao motim. Mas o motim manteve-se mudo. Era da Constituinte que esperava o sinal e não do ministério.

Finalmente, veio o 29 de Janeiro, o dia em que se decidiria da proposta apresentada por Mathieu (de la Drôme) de rejeição incondicional da proposta de Rateau. Legitimistas, orleanistas, bonapartistas, Guarda Móvel, Montagne, clubes, todos conspiravam nesse dia, cada um deles tanto contra o pretenso inimigo como contra o pretenso aliado. Bonaparte, do alto do seu cavalo, passou revista a uma parte das tropas na praça da Concórdia, Changarnier fazia teatro com um dispêndio de manobras estratégicas; a Constituinte encontrou o seu edifício das sessões ocupado militarmente. Ela, o centro onde se entrecruzavam todas as esperanças, receios, expectativas, fermentações, tensões, conspirações, ela, a Assembleia de ânimo de leão, não vacilou nem um momento ao aproximar-se mais do que nunca do espírito do mundo (Weltgeist). Assemelhava-se àquele combatente que não só receava utilizar as suas próprias armas como também se sentia obrigado a manter intactas as armas do adversário. Com desprezo pela sua morte assinou a sua própria sentença de morte e rejeitou a rejeição incondicional da proposta Rateau. Mesmo em estado de sítio, estabeleceu limites a uma actividade constituinte cujo quadro necessário fora o estado de sítio de Paris. Vingou-se de um modo digno dela ao impor no dia seguinte, uma enquête sobre o susto que no dia 29 de Janeiro o ministério lhe tinha metido. A Montagne demonstrou a sua falta de energia revolucionária e de senso político ao deixar-se utilizar pelo partido do National como arauto nesta grande comédia de intrigas. O partido do National fizera o último esforço para continuar a manter, na república constituída, o monopólio da dominação que detivera durante o período da formação da república burguesa. E fracassara.

Se na crise de Janeiro se tratara da existência da Constituinte, na crise de 21 de Março tratava-se da existência da Constituição: ali, do pessoal do partido nacional; aqui, do seu ideal. Escusado é dizer que os republicanos honestos abandonavam mais facilmente o sentimento elevado da sua ideologia do que o gozo mundano do poder governamental.

Em 21 de Março, na ordem do dia da Assembleia Nacional encontrava-se o projecto de lei de Faucher contra o direito de associação: a proibição dos clubes. O artigo 8 da Constituição garantia a todos os franceses o direito de se associarem. A interdição dos clubes era, portanto, uma inequívoca violação da Constituição, e a própria Constituinte devia canonizar a profanação dos seus santos. Mas os clubes eram os pontos de reunião, os centros de conspiração do proletariado revolucionário. A própria Assembleia Nacional tinha proibido a coligação dos operários contra os seus burgueses. E que eram os clubes senão uma coligação de toda a classe operária contra toda a classe burguesa, a formação de um Estado operário contra o Estado burguês? Não eram eles também outras tantas assembleias constituintes do proletariado e outros tantos destacamentos do exército da revolta prontos para o combate? O que acima de tudo a Constituição devia constituir era a dominação da burguesia. Era, portanto, evidente que a Constituição só podia entender por direito de associação as associações que se harmonizavam com a dominação da burguesia, isto é, com a ordem burguesa. Se, por uma questão de decoro teórico, ela se exprimia em termos gerais, não estavam lá o governo e a Assembleia Nacional para a interpretar e a aplicar nos casos especiais? E, se na época primordial da república, os clubes tinham sido efectivamente proibidos pelo estado de sítio, por que não deviam ser proibidos pela lei na república regulamentada, constituída? A esta interpretação prosaica da Constituição os republicanos tricolores nada tinham a opor senão a frase altissonante da Constituição. Uma parte deles, Pagnerre, Duclerc, etc, votou a favor do ministério dando-lhe assim a maioria. A outra parte, com o arcanjo Cavaignac e o padre da Igreja Marrast à frente, retirou-se, depois do artigo sobre a interdição dos clubes ter passado, juntamente com Ledru-Rollin e a Montagne para um gabinete especial e "reuniram-se em conselho". A Assembleia Nacional estava paralisada, já não dispunha do número de votos suficiente para tomar decisões. No gabinete o senhor Crémieux lembrou oportunamente que dali o caminho conduzia directamente para a rua e que já não se estava em Fevereiro de 1848 mas em Março de 1849. Subitamente iluminado, o partido do National regressou à sala das sessões da Assembleia Nacional. Atrás dele, enganada de novo, veio a Montagne que, constantemente atormentada por apetites revolucionários, mas também constantemente ávida de possibilidades constitucionais, se sentia cada vez mais no seu lugar atrás dos republicanos burgueses e não à frente do proletariado revolucionário. Assim terminou a comédia. E a própria Constituinte tinha decretado que a violação da letra da Constituição era a única realização consequente do seu espírito.

Restava apenas regulamentar um ponto: a relação da república constituída com a revolução europeia, a sua política externa. Em 8 de Maio de 1849 reinava uma desusada agitação na Assembleia Constituinte cujo prazo de vida terminaria dentro de breves dias. O ataque do exército francês a Roma, a retirada a que os romanos o haviam obrigado, a sua infâmia política e a sua vergonha militar, o vil assassínio da república romana pela república francesa, a primeira campanha de Itália do segundo Bonaparte, tudo isto estava na ordem do dia. A Montagne jogara de novo o seu grande trunfo, Ledru-Rollin pusera sobre a mesa do presidente a sua inevitável acusação contra o ministério, e desta vez também contra Bonaparte, por violação da Constituição.

O motivo do 8 de Maio repetiu-se mais tarde como motivo do 13 de Junho. Expliquemo-nos sobre a expedição romana.

Já em meados de Novembro de 1848 Cavaignac tinha enviado uma frota de guerra a Civitavecchia para proteger o papa, recolhê-lo a bordo e trazê-lo para França. O papa[70] devia abençoar a república honesta e assegurar a eleição de Cavaignac para presidente. Com o papa Cavaignac queria pescar os padres, com os padres os camponeses e com os camponeses a presidência. Sendo uma propaganda eleitoral na sua finalidade imediata, a expedição de Cavaignac era ao mesmo tempo um protesto e uma ameaça contra a revolução romana. Continha em germe a intervenção da França em favor do papa.

Esta intervenção em favor do papa com a Áustria e Nápoles contra a república romana, fora decidida na primeira sessão do conselho de ministros de Bonaparte, em 23 de Dezembro. Falloux no ministério, era o papa em Roma e na Roma... do papa. Bonaparte já não precisava do papa para se tornar o presidente dos camponeses, mas precisava da conservação do papa para conservar os camponeses do presidente. Fora a credulidade daqueles que o tinha feito presidente. Com a fé perdiam a credulidade e com o papa a fé. E os orleanistas e os legitimistas coligados que dominavam em nome de Bonaparte! Antes de restaurar o rei, tinha-se de restaurar o poder que sagra os reis. Abstraindo do seu monarquismo: sem a velha Roma submetida à sua dominação temporal não havia papa, sem papa catolicismo, sem catolicismo religião francesa e sem religião que aconteceria à velha sociedade francesa? A hipoteca que o camponês possui sobre os bens celestiais garante a hipoteca que o burguês possui sobre os bens do camponês. A revolução romana era, pois, um atentado à propriedade, à ordem burguesa, terrível como a revolução de Junho. A dominação burguesa restabelecida em França exigia a restauração da dominação papal em Roma. Finalmente, nos revolucionários romanos derrotava-se os aliados dos revolucionários franceses; a aliança das classes contra-revolucionárias na República Francesa constituída completava-se necessariamente na aliança da República Francesa com a Santa Aliança, com Nápoles e com a Áustria. A decisão do Conselho de Ministros de 23 de Dezembro não era segredo para a Constituinte. Já a 8 de Janeiro, Ledru-Rollin havia interpelado o ministério a esse respeito, o ministério negara e a Assembleia Nacional passara à ordem do dia. Acreditava ela nas palavras do ministério? Sabemos que passara todo o mês de Janeiro a dar-lhe votos de desconfiança. Mas se o ministério estava no seu papel ao mentir, também estava no papel da Constituinte fingir que acreditava nas mentiras daquele e assim salvar os dehors[71] republicanos.

Entretanto, o Piemonte fora derrotado. Carlos Alberto abdicara e o exército austríaco batia às portas da França. Ledru-Rollin fez uma interpelação vigorosa. O ministério demonstrou que na Itália do Norte não tinha feito outra coisa senão prosseguir a política de Cavaignac, e Cavaignac a política do Governo provisório, isto é, de Ledru-Rollin. Desta vez até recolheu um voto de confiança da Assembleia Nacional e foi autorizado a ocupar temporariamente um ponto conveniente na Alta Itália para apoiar as negociações pacíficas com a Áustria sobre a questão da integridade do território da Sardenha e sobre a questão romana. Como se sabe, o destino da Itália decide-se nos campos de batalha da Itália do Norte. Por isso, com a Lombardia e o Piemonte Roma caíra, ou seja, a França tinha de declarar guerra à Áustria e desse modo à contra-revolução europeia. A Assembleia Nacional tomava subitamente o ministério Barrot pelo velho Comité de Salvação Pública[72]? Ou a si mesma pela Convenção? Para quê, pois, a ocupação militar de um ponto da Alta Itália? Atrás deste véu transparente escondia-se a expedição contra Roma.

Em 14 de Abril, sob o comando de Oudinot embarcaram 14 000 homens para Civitavecchia. Em 16 de Abril, a Assembleia Nacional concedeu ao ministério um crédito de 1 200 000 francos a fim de financiar durante três meses a manutenção de uma frota de intervenção no Mediterrâneo. Deste modo, facultou ao ministério todos os meios para intervir contra Roma enquanto fingia que lhe permitia intervir contra a Áustria. Não via o que o ministério fazia, limitava-se a escutar o que ele dizia. Nem em Israel se encontraria uma tal fé. A Constituinte tinha caído na situação de não poder saber o que a república constituída tinha de fazer.

Finalmente, a 8 de Maio representou-se a última cena da comédia: a Constituinte exigiu ao ministério medidas rápidas que reconduzissem a expedição italiana ao objectivo que lhe fora posto. Nessa mesma tarde, Bonaparte fez publicar uma carta no Moniteur em que expressava a Oudinot o seu maior reconhecimento. A 11 de Maio, a Assembleia Nacional rejeitou a acusação contra o mesmo Bonaparte e o seu ministério. E a Montagne que, em vez de rasgar esta teia de mentiras, toma tragicamente a comédia parlamentar a fim de nela representar o papel de Fouquier-Tinville, deixou assim ver, por debaixo da pele de leão tomada de empréstimo à Convenção, a sua pele de cordeiro pequeno-burguesa com que nascera!

A última metade da vida da Constituição resume-se assim: em 29 de Janeiro confessa que as fracções burguesas realistas são os superiores naturais da república constituída por ela; em 21 de Março, que a violação da Constituição é a realização desta; e em 11 de Maio, que a aliança passiva da República Francesa com os povos em luta, bombasticamente anunciada, significa a sua aliança activa com a contra-revolução europeia.

Esta mísera Assembleia retirou-se do palco depois de, dois dias antes da festa do seu aniversário, a 4 de Maio, ter dado a si mesma a satisfação de rejeitar a proposta de amnistia para os insurrectos de Junho. Desfeito o seu poder; odiada mortalmente pelo povo; repudiada, mal-tratada, desprezivelmente posta de parte pela burguesia de que era instrumento; obrigada, na segunda metade da sua vida, a negar a primeira; despojada das suas ilusões republicanas; sem grandes criações no passado; sem esperança no futuro; o seu corpo vivo morrendo aos poucos — só era capaz de galvanizar o seu próprio cadáver evocando sem cessar e revivendo a vitória de Julho, afirmando-se através da sempre repetida maldição dos malditos. Vampiro que vivia do sangue dos insurrectos de Junho!

Deixou atrás de si o défice do Estado aumentado pelos custos da insurreição de Junho, pela perda do imposto sobre o sal, pelas indemnizações que ela concedeu aos donos das plantações pela abolição da escravatura negra, pelas despesas com a expedição romana, pela perda do imposto sobre o vinho, cuja abolição ela decidiu quando já estava a dar o último suspiro, como um velho manhoso, feliz por atirar para as costas do seu sorridente herdeiro uma comprometedora dívida de honra.

Desde o princípio de Março começara a agitação eleitoral para a Assembleia Nacional Legislativa. Dois grupos principais se enfrentavam: o partido da ordem[73] e o partido democrata-socialista ou partido vermelho. Entre ambos situavam-se os amigos da Constituição, nome sob o qual os republicanos tricolores do National procuravam apresentar um partido. O partido da ordem constituiu-se imediatamente a seguir às jornadas de Junho. Porém, só depois do 10 de Dezembro lhe ter permitido livrar-se da camarilha do National, dos republicanos burgueses, se revelou o segredo da sua existência: a coligação dos orleanistas e legitimistas num partido. A classe burguesa cindia-se em duas grandes fracções que alternadamente — a grande propriedade fundiária sob a monarquia restaurada[74], a aristocracia financeira e a burguesia industrial sob a monarquia de Julho — tinham mantido o monopólio da dominação. Bourbon era o nome régio da influência preponderante dos interesses de uma das fracções; Orléans, o nome régio da influência preponderante dos interesses da outra fracção. O império anónimo da república era o único em que ambas as fracções podiam afirmar com igual poder o interesse de classe comum sem abandonar a sua rivalidade recíproca. Se a república burguesa não podia ser senão a dominação completa e nitidamente revelada de toda a classe burguesa, podia ela ser outra coisa senão a dominação dos orleanistas completados pelos legitimistas e a dos legitimistas completados pelos orleanistas, a síntese da restauração e da monarquia de Julho?. Os republicanos burgueses do National não representavam nenhuma grande fracção da sua classe assente em bases económicas. Possuíam apenas o significado e o título histórico de terem feito valer, sob a monarquia — frente a ambas as fracções burguesas que só compreendiam o seu regime particular —, o regime geral da classe burguesa, o império anónimo da república, que idealizavam e adornavam com arabescos antigos, mas onde saudavam, acima de tudo, a dominação da sua camarilha. Se o partido do National duvidou do seu próprio juízo quando viu os realistas coligados no topo da república fundada por ele, também aqueles não se iludiam menos sobre o facto da sua dominação unificada. Não compreendiam que, se cada uma das suas fracções, considerada isoladamente, era realista o produto da sua combinação química tinha de ser necessariamente republicano e que a monarquia branca e a azul tinham forçosamente de se neutralizar na república tricolor. Obrigadas, pela sua oposição ao proletariado revolucionário e às classes de transição, que convergiam cada vez mais para aquele como centro, a recorrer a todas as suas forças unidas e a conservar a organização dessa força unida, cada uma das fracções do partido da ordem teve de fazer valer, perante os apetites de restauração e a arrogância da outra, a dominação comum, isto é, a forma republicana da dominação burguesa. Assim, vemos estes realistas acreditar a princípio numa restauração imediata; mais tarde conservar, espumando de raiva, a forma republicana com invectivas de morte contra ela e, finalmente, confessar que só na república se podem suportar e que adiam a restauração por tempo indefinido. O gozo da própria dominação unificada reforçou cada uma das duas fracções e tornou-as ainda mais incapazes e renitentes a subordinarem-se uma à outra, isto é, a restaurar a monarquia.

No seu programa eleitoral, o partido da ordem proclamava abertamente a dominação da classe burguesa, isto é a manutenção das condições de vida da sua dominação, da propriedade, da família, da religião, da ordeml Apresentava a sua dominação de classe e as condições da sua dominação de classe naturalmente como a dominação da civilização e como as condições necessárias da produção material e das relações sociais de intercâmbio daí decorrentes. Dispondo de imensos meios financeiros, o partido da ordem organizou as suas sucursais na França inteira, tinha ao seu serviço todos os ideólogos da velha sociedade, dispunha da influência do poder do governo vigente, possuía um exército gratuito de vassalos em toda a massa dos pequenos burgueses e dos camponeses que, estando ainda distantes do movimento revolucionário, viam nos grandes dignitários da propriedade os defensores naturais da sua pequena propriedade e dos seus pequenos preconceitos; representado em todo o país por um sem-número de reizinhos, podia castigar como insurreição a rejeição dos seus candidatos, despedir os operários rebeldes, os moços de lavoura, os criados, os caixeiros, os funcionários dos caminhos-de-ferro, os escriturários que se lhe opunham, numa palavra, todos os funcionários a ele civilmente (bürgerlich) subordinados. Finalmente, podia alimentar aqui e ali, a ilusão de que fora a Constituinte republicana que impedira o Bonaparte do 10 de Dezembro de revelar as suas forças miraculosas. Mas ao referir o partido da ordem não considerámos os bonapartistas. Estes não constituíam uma fracção séria da classe burguesa, mas uma colecção de velhos e supersticiosos inválidos e de jovens e cépticos aventureiros. O partido da ordem venceu nas eleições, enviando assim para a Assembleia Legislativa uma grande maioria.

Face à classe burguesa contra-revolucionária coligada, as partes da pequena burguesia e da classe camponesa já revolucionadas tinham naturalmente de se unir aos grandes dignitários dos interesses revolucionários, ao proletário revolucionário. Vimos como as derrotas parlamentares empurraram os porta-vozes democráticos da pequena burguesia no parlamento, isto é, a Montagne, para os porta-vozes socialistas do proletariado e como a verdadeira pequena burguesia fora do Parlamento foi igualmente empurrada para os verdadeiros proletários pelos concordais à l'amiable, pela imposição brutal dos interesses burgueses e pela bancarrota. Em 27 de Janeiro a Montagne e os socialistas haviam festejado a sua reconciliação. No grande banquete de Fevereiro de 1849 repetiram esse acto de união. O partido social e o democrático, o partido dos operários e o dos pequenos burgueses, uniram-se no partido social-democrático, isto é, no partido vermelho.

Momentaneamente paralisada pela agonia que se seguiu às jornadas de Junho, a República Francesa vivera desde o levantamento do estado de sítio, isto é, desde o 19 de Outubro, uma série contínua de excitações febris. Primeiro a luta pela presidência; depois a luta do presidente com a Constituinte; a luta pelos clubes; o processo de Bourges[75], o qual, por contraste com as pequenas figuras do presidente, dos realistas coligados, dos republicanos honestos, da Montagne democrática e dos doutrinários socialistas do proletariado, fez aparecer os verdadeiros revolucionários deste como monstros do princípio do mundo só explicáveis por algum dilúvio que os tivesse deixado na superfície da sociedade ou por precederem algum dilúvio social; a agitação eleitoral; a execução dos assassinos de Bréa[76]; os contínuos processos à imprensa; a violenta ingerência policial do governo nos banquetes; as descaradas provocações realistas; a exibição dos retratos de Louis Blanc e Caussidière no pelourinho; a luta sem quartel entre a república constituída e a Constituinte que a cada momento fazia recuar a revolução para o seu ponto de partida, que a cada momento tornava o vencedor em vencido, o vencido em vencedor e num abrir e fechar de olhos trocava as posições dos partidos e das classes, os seus divórcios e as suas ligações; a rápida marcha da contra-revolução europeia; a gloriosa luta dos húngaros; os levantamentos armados alemães; a expedição romana; a ignominiosa derrota do exército francês às portas de Roma — neste torvelinho, neste tormento de histórico desassossego, neste dramático fluxo e refluxo de paixões revolucionárias, esperanças, desilusões, as diferentes classes da sociedade francesa tinham de contar por semanas as suas épocas de desenvolvimento, tal como anteriormente as tinham contado por meios séculos. Uma parte considerável dos camponeses e das províncias estava revolucionada. Não estavam só desiludidos com Napoleão; o partido vermelho oferecia-lhes em vez de um nome, o conteúdo, em vez de uma ilusória isenção de impostos, o reembolso dos milhares de milhões pagos aos legitimistas, a regulamentação das hipotecas e a abolição da usura.

O próprio exército estava contagiado pela febre da revolução. Votara em Bonaparte pela vitória e ele dava-lhe a derrota. Nele votara pelo pequeno cabo, por trás de quem se encontra o grande general revolucionário, e ele devolvia-lhe os grandes generais, por trás de quem se oculta o cabo de parada. Não havia dúvida que o partido vermelho, isto é, o partido democrático coligado, tinha de festejar, se não a vitória, pelo menos grandes triunfos: que Paris, que o exército, que uma grande parte das províncias votaria por ele. Ledru-Rollin, o chefe da Montagne foi eleito por cinco departamentos. Nenhum chefe do partido da ordem conseguiu uma tal vitória, nenhum nome do partido proletário propriamente dito. Estas eleições revelam-nos o segredo do partido democrático-socialista. Se a Montagne, o paladino parlamentar da pequena burguesia democrática, por um lado, se vira forçada a unir-se aos doutrinários socialistas do proletariado, o proletariado, por seu turno, obrigado pela terrível derrota material de Junho a erguer-se de novo por meio de vitórias intelectuais, ainda incapaz, dado o desenvolvimento das restantes classes, de lançar mão da ditadura revolucionária, teve de se lançar nos braços dos doutrinários da sua emancipação, dos fundadores de seitas socialistas —, por outro lado, os camponeses revolucionários, o exército e as províncias colocaram-se por trás da Montagne que, deste modo, se transformou em chefe do campo revolucionário e que, pelo seu entendimento com os socialistas, tinha eliminado todos os antagonismos no partido revolucionário. Na última metade da vida da Constituinte, ela representou o pathos republicano desta e fez esquecer os seus pecados cometidos durante o Governo provisório, durante a Comissão Executiva, durante as jornadas de Junho. Na mesma medida em que o partido do National, de acordo com a sua natureza vacilante, se deixava esmagar pelo ministério monárquico, o partido da Montanha, afastado durante o todo-poder do National, crescia e impunha-se como o representante parlamentar da revolução. De facto, o partido do National apenas dispunha de umas personalidades ambiciosas e de umas mentirolas idealistas para opor às outras fracções, às realistas. O partido da Montanha, pelo contrário, representava uma massa flutuante entre a burguesia e o proletariado, cujos interesses materiais exigiam instituições democráticas. Comparados com os Cavaignac e os Marrast, Ledru-Rollin e a Montagne encontravam-se, por isso, na verdade da revolução e da consciência desta importante situação retiravam uma coragem tanto maior quanto mais a expressão da energia revolucionária se limitava a invectivas parlamentares, à apresentação de acusações, a ameaças, ao levantar da voz, a trovejantes discursos e extremismos verbais que não iam além de frases. Os camponeses encontravam-se numa situação semelhante à dos pequenos burgueses e tinham praticamente as mesmas reivindicações sociais a apresentar. Todas as camadas médias da sociedade, na medida em que eram arrastadas para o movimento revolucionário, tinham necessariamente de encontrar em Ledru-Rollin o seu herói. Ledru-Rollin era a personagem da pequena burguesia democrática. Frente ao partido da ordem, os reformadores desta ordem, meio conservadores, meio revolucionários e utopistas por inteiro, tiveram a princípio de ser empurrados para a vanguarda.

O partido do National, os "amigos da Constituição quand même[77]", os républicains purs et simples[78] foram totalmente derrotados nas eleições. Apenas uma insignificante minoria deles foi enviada à Câmara Legislativa, os seus chefes mais notórios, incluindo Marrast, o redactor en chef e o Orfeu da república honesta, desapareceram da cena.

Em 28 de Maio, reuniu-se a Assembleia Legislativa; em 11 renovou-se a colisão de 8 de Maio; em nome da Montagne, Ledru-Rollin apresentou uma acusação contra o presidente e o ministério por violação da Constituição devido ao bombardeamento de Roma. Em 12 de Junho, a Assembleia Legislativa rejeitou a acusação tal como a Assembleia Constituinte o havia feito em 11 de Maio. Desta vez, porém, o proletariado arrastou a Montagne para a rua, não ainda para a luta de rua, mas apenas para uma procissão de rua. Basta dizer que a Montagne se encontrava à cabeça deste movimento para se saber que o movimento foi derrotado e que o Junho de 1849 foi uma caricatura, tão ridícula quanto indigna, do Junho de 1848. A grande retirada de 13 de Junho só foi ofuscada pelo ainda maior relatório da batalha de Changarnier, o grande homem que o partido da ordem tinha arranjado à pressa. Cada época social precisa dos seus grandes homens e, quando não os encontra, inventa-os, como diz Helvétius.

Em 20 de Dezembro, existia apenas uma das metades da república burguesa constituída: o presidente; em 28 de Maio, foi completada pela outra metade, pela Assembleia Legislativa. O Junho de 1848 inscrevera a república burguesa em constituição no registo de nascimento da História com uma indescritível batalha contra o proletariado; o Junho de 1849 fez outro tanto com a república burguesa constituída por meio de uma comédia inqualificável com a pequena burguesia. Junho de 1849 foi a Némesis de Junho de 1848. Em Junho de 1849 não foram derrotados os operários, mas derrubados os pequenos burgueses que se encontravam entre eles e a revolução. Junho de 1849 não foi a tragédia sangrenta entre o trabalho assalariado e o capital, mas uma peça cheia de prisões e lamentável entre o devedor e o credor. O partido da ordem tinha vencido, era todo-poderoso, tinha agora de mostrar o que era.



[43] Em francês no texto: Montanha. A par do nome francês, Marx usa também no original a palavra alemã (Berg). Neste último caso traduzimos directamente no texto por Montanha. (Nota da edição portuguesa.)
[44] Trata-se dos democratas republicanos pequeno-burgueses e dos socialistas pequeno-burgueses, partidários do jornal francês La Reforme (A Reforma), publicado em Paris entre 1843 e 1850. Defendiam a instauração da república e a realização de reformas democráticas e sociais.
[45] Em 16 de Abril de 1848 em Paris uma manifestação pacífica de operários que iam entregar uma petição ao Governo Provisório sobre a "organização do trabalho" e a "abolição da exploração do homem peio homem" foi detida pela Guarda Nacional burguesa, especialmente mobilizada para este fim.
[46] No original: Haupt-und Staatsaktion. Esta expressão pode ter dois sentidos principais. Como se refere na nota 83 das Collected Works. Karl Marx/Frederik Engels, volume 10. Progress Publishers, Moscow 1978: "Primeiro, no século XVII e na primeira metade do século XVIII designava peças representadas por companhias alemãs ambulantes. As peças eram tragédias históricas, bastante informes, bombásticas e ao mesmo tempo grosseiras e burlescas. Segundo, este termo pode designar acontecimentos políticos de primeiro plano. Foi usado neste sentido por uma corrente da ciência histórica alemã, conhecida por 'historiografia objectiva'. Leopold Ranke foi um dos seus principais representantes. Considerava Haupt-und Staatsakion como o assunto principal." (Nota da edição portuguesa.)
[47] Em francês no texto: a nulidade circunspecta. (Nota da edição Portuguesa.)
[48] Trata-se do editorial do Journal des débats, de 28 de Agosto de 1848. Journal des débats politiques et littéraires (Jornal dos Debates Políticos e Literários): jornal burguês francês fundado em Paris em 1789. Durante a monarquia de Julho foi um jornal governamental, órgão da burguesia orleanista. Durante a revolução de 1848 o jornal exprimia as opiniões da burguesia contra-revolucionária, o chamado "partido da ordem".
[49] Em francês no texto: taberneiros. (Nota da edição portuguesa.)
[50] Em francês no texto: loja, isto é, os lojistas. (Nota da edição portuguesa.)
[51] Em francês no texto: inquérito. (Nota da edição portuguesa.)
[52] Em francês no texto: concordatas amigáveis. (Nota da edição portuguesa.)
[53] Janízaros: infantaria regular dos sultões turcos, criada no século XIV, e que se distinguia pela sua extraordinária crueldade.
[54] Em francês no texto: gentil-homem, cavalheiro. (Nota da edição portuguesa.)
[55] Em latim no texto: Cartago tem de ser destruída. (Nota da edição portuguesa.)
[56] Em francês no texto: glória. (Nota da edição portuguesa.)
[57] Em francês no texto: terceiro-estado. (Nota da edição portuguesa.)
[58] Em francês no texto: sem frase, sem rodeios. (Nota da edição portuguesa.)
[59] O primeiro projecto de Constituição foi apresentado à Assembleia Nacional em 19 de Junho de 1848.
[60] Segundo a lenda bíblica, Saul, primeiro rei hebreu, abateu na luta contra os filisteus milhares de inimigos, e o seu escudeiro David, protegido de Saul, dezenas de milhares. Depois da morte de Saul, David tornou-se rei dos hebreus.
[61] Em francês no texto: golpe de Estado. (Nota da edição portuguesa.)
[62] Flor-de-lis: emblema heráldico da monarquia dos Bourbons; violeta: emblema dos bonapartistas.
[63] Marx refere-se ao comunicado de Paris de 18 de Dezembro, assinado com o sinal do correspondente Ferdinand Wolff, na Neue Rheinische Zeitung, n.° 174, de 21 de Dezembro de 1848. Possivelmente as palavras indicadas pertencem ao próprio Marx, que submeteu todo o material da revista a uma redacção cuidadosa.
[64] Em francês no texto: em bloco. (Nota da edição portuguesa.)
[65] Em francês no texto: Câmara Municipal. (Nota da edição portuguesa.)
[66] Em francês no texto: cartas de amor. (Nota da edição portuguesa.)
[67] Ver o presente tomo, p. 224. (Nota da edição portuguesa.)
[68] Ver o presente tomo, p. 225. (Nota da edição portuguesa.)
[69] Em francês no texto: salvação pública. (Nota da edição portuguesa.)
[70] Pio IX.
[71] Em francês no texto: as aparências. (Nota da edição portuguesa.)
[72] Comité de Salvação Pública: órgão central do governo revolucionário da República Francesa, fundado em Abril de 1793. O Comité desempenhou um papel excepcionalmente importante na luta contra a contra-revolução interna e externa. Convenção: assembleia nacionaí da França no período da revolução burguesa francesa do século XVIII.
[73] Partido da ordem: partido que surgiu em 1848 como partido da grande burguesia conservadora, constituía uma coligação das duas fracções monárquicas da França: os legitimistas e os orleanistas; de 1849 até ao golpe de Estado de 1851 ocupou uma posição dirigente na Assembleia Legislativa da Segunda República.
[74] Restauração de 1814-1830: período do segundo reinado da dinastia dos Bourbons em França. O regime reaccionário dos Bourbons, que representava os interesses da corte e dos clericais, foi derrubado pela revolução de Julho de 1830.
[75] Em Bourges realizou-se entre 7 de Março e 3 de Abril o julgamento dos participantes nos acontecimentos de 15 de Maio de 1848 (ver a nota 120). Barbes foi condenado a prisão perpétua, e Blanqui a 10 anos de prisão. Albert, De Flotte, Sobrier, Raspail e os restantes foram condenados a diversas penas de prisão e à deportação nas colónias.
[76] O general Bréa, que comandava uma parte das tropas no esmagamento da insurreição de Junho do proletariado de Paris, foi morto pelos insurrectos junto das portas de Fontainebleau em 25 de Junho de 1848. Em relação com isto foram executados dois participantes na insurreição.
[77] Em francês no texto: apesar de tudo. (Nota da edição portuguesa.)
[78] Em francês no texto: republicanos puros e simples. (Nota da edição portuguesa.)



Previous chapter Next chapter